Anti Müller hormonu (AMH) yetişkin kadınlardaki yumurta rezervi hakkında bilgi veren, vücutta büyüme ve farklılaşmayı sağlayan bir glikoproteindir. TGF-ß ailesine aittir. Üreme tıbbında birincil derecede önemlidir. Aile planlaması, kısırlık tedavisi ve gebelik isteminde dikkat edilmesi gereken bir hormondur.
AMH gebeliğin 8-11 haftaları arasında cinsiyet farklılaşmasında rol oynayan bir hormondur. Erkek fetüsünde sertoli hücreleri tarafından salgılandığında erkek üreme organlarının gelişmesinde rol oynar. Dişi embryosunda ise AMH bulunmaz, AMH yokluğunda rahim, vajina ve fallop tüpleri gelişir.
Erkeklerde ergenlik dönemine kadar yüksek sevilelerde tespit edilen AMH, ergenlikten sonra azalmaya başlar. AMH kadınlarda ergenlik döneminden sonra yumurtaların granüloza hücreleri tarafından salgılanır, yumurtaların olgunlaşmasını sağlar, AMH seviyeleri yumurtalık havuzunu temsil ederler.
Vücuttaki AMH seviyeleri kan testi ile ölçülebilir. Kanda çok az AMH varsa, uyarılabilen, olgunlaşmış yumurtalık sayısı az demektir.
AMH Testi Nedir, Ne İşe Yarar?
AMH (Anti Müller Hormon) testi yetişkin kadınlarda yumurtalık rezervini ölçümlemek için yapılan, vücuttaki olgunlaşmış, uyarılabilir yumurta sayısı hakkında bilgi veren bir testtir.
AMH yumurtalık tarafından dolaşıma katılır, bu sebeple serumda kolaylıkla ölçülebilir. AMH menstural döngüden bağımsız olduğu için adet döneminde, hamilelik esnasında ve normal dönemlerde seviyeleri değişmediği kabul ediliyordu. Ancak son zamanlarda yapılan çalışmalarda genç yetişkin kadınlarda adet döngüsüne bağlı dalgalanmaların olabildiği yumurtlamadan önce AMH seviyelerinin düştüğü gösterilmiştir. Yine de AMH seviyeleri yumurtalık sağlığının ölçülmesi için en önemli parametre kabul edilir.
Kanda düşük seviyede bulunan AMH değerleri düşük yumurta rezervine işaret ettiğinden kısırlık hakkında bilgi verir.
Tüp bebek tedavisi planlarken yine AMH seviyelerini kontrol etmek, tedavinin başarılı olma ihtimali hakkında bilgi verecektir.
AMH Değerleri
AMH değeri 18-30 yaşları arasındaki sağlıklı kadınlarda 1 milimetre kanda 1-5 ng arasında bulunur. Normal doğurganlık için AMH’ın bu seviyelerin arasında olması gerekir. 30 yaşından sonra yavaş yavaş azalmaya başlayan değerler menopoz döneminden sonra neredeyse ölçümlenemeyecek hale gelir.
1 ng /ml ‘nin altındaki AMH değerleri yumurtalık rezervinin kritik seviyede olduğunu gösterir, uyarılabilir, olgunlaşmış yumurta hücresinin miktarı çok azdır, yumurtalık fonksiyonları kısıtlıdır. Polikistik over sendromu ise yumurtalık sayısının normalin üzerinde olduğu bir endokrin bozukluktur. Yüksek AMH seviyeleri polikistik over sendromuna işaret eder.
Kadınlarda AMH seviyeleri ve işaret ettiği durumlar
1-5 ng/ml: Normal doğurganlık
0,8-1,0 ng/ml: Kısıtlanmış yumurtalık fonksiyonu
<0,1 ng/mL: Menopoz dönemi
5,0-15,0 ng/mL: Polikistik over sendromu
Erkeklerde AMH
3.0-5,4 ng/ml: Normal değer
AHM Değeri Kaç Olmalıdır?
Yetişkin ve doğurgan kadınlarda AMH seviyeleri 1 mililitre kanda 1-5 ng civarında olmalıdır. 1 ng altındaki AMH seviyeleri kısıtlanmış doğurganlığa işaret eder.
0,1 ng/ml altında ise menopoz dönemine işaret eder. Eğer 5-15 ng/ml gibi normalin üzerinde bir değer söz konusu ise polikistik over sendromu veya yumurtalık kanserine işaret edebilir.
AMH Değeri Nasıl yükselir?
AMH değerinin genetik faktörlerden etkilenebildiği gibi çevresel faktörelerden etkilenmesi de söz konusudur.
Yapılan çalışmalarda D vitamini düşüklüğü, sigara ve alkol kullanımı, yanlış beslenme, doğum kontrol haplarının uzun süre kullanımı, obezite ile AMH seviyelerinin ilişkili olduğu tespit edilmiştir.
Bunun dışında kemoterapi ve radyoterapi alan hastalarda yumurtalıklar zarar gördüğü için AMH seviyelerinin etkilenmesi söz konusudur.
- D Vitamininin yeterli seviyede olması
- Sigara ve alkol tüketimini azaltmak
- Kilo vermek
- Folik asit, A ve E vitaminlerinin vücutta yeterli seviyelerde olmasını sağlamak
AMH değerlerinin yükselmesi için dikkat edilebilecek unsurlardır.
AHM Düşüklüğü Belirtileri
Yumurtalık rezervi düşüklüğünün belirgin bir semptomu olmasa da bazı kadınlarda bozulmuş adet döngüsü periyodu ile kendini gösterebilir.
Menopoz döneminde azalan AMH seviyeleri ile birlikte yaygın menopoz semptomları sıcak basması, uyku problemleri, vajinada kuruluk gibi semptomlar görülebilir.
AMH düşüklüğü kan testi yaptırılarak kolayca belirlenebilir.
Neden AMH Testi İstenir?
Kandaki AMH konsantrasyonları yetişkin kadınlarda yumurtalık rezervi hakkında bilgi veren en önemli parametre kabul edildiğinden yumurtalıkların fonksiyonunu tespit etmek için istenir. Ayrıca AMH testi istenebilecek diğer durumlar ise aşağıdaki gibidir.
- Gebelik isteminin sonuçsuz kalması durumunda kısırlık olup olmadığını tespit etmek
- IVF ( İn vitro fertilizasyon) yani tüp bebek tedavisi gören kadınlarda yumurtalıkların hormonel olarak uyarılmasının takibi
- Menopoz tahmini
- Polikistik over sendromu olup olmadığını tespit etmek
- Granüloza hücreli tümör (Yumurtalık kanseri) takibi yapabilmek
- Kemoterapi veya radyoterapi alan kişilerde yumurtalıkların hasar görüp görmediğini tespit edebilmek için AMH testi istenir
Yumurta Rezervi Neden Düşer?
Yetişkin genç kadınlarda ergenlik dönemiyle birlikte yumurtalıkların granüloza hücreleri tarafından AMH salgılanmaya başlanır, bu hormon sayesinde yumurtalar olgunlaşır ve uyarılabilir hale gelir, belli bir seviyeye ulaştığında ise FSH tarafından AMH üretimi baskılanır. Vücutta bulunan yumurta rezervi kandaki AMH seviyeleri ile doğru orantılıdır.
Kadınlarda 18-30 yaş arasında maksimum seviyede olan yumurta rezervi 30’lu yaşlardan sonra düşmeye başlar, menopoz dönemine kadar azalmaya devam eder ve menopozdan sonra ölçülemeyecek hale gelir.
Fizyolojik olarak yaşın ilerlemesine bağlı yumurta rezervi azalır. Ancak bazı durumlarda yumurtalık rezervi patolojik olarak düşük bulunur, bu duruma sebep olabilen çevresel faktörleri sıralamak gerekirse
- Alkol ve sigara tüketimi
- Obezite
- Kemoterapi ve radyoterapi alımı
- D vitamini düşüklüğü
Yumurta Rezervi Düşük Olanlar Çocuk Sahibi Olabilir mi?
Fonksiyonel yumurtalık rezervi 30 yaş üzeri çocuk sahibi olmak isteyen kadınlar için ilgi çekicidir. 1 ng/ ml altındaki AMH seviyesi yumurta rezervinin düşüklüğüyle ilgili bilgi verir ancak yumurta kalitesi ile ilgili tam bilgi vermez, yumurta rezervi düşük dahi olsa eğer yumurta kalitesi iyi ise gebe kalma şansı var demektir. Bu nedenle AMH düşüklüğü kısırlık hakkında tek parametre değildir.
Bunun yanında AMH düşüklüğü olanlarda tüp bebek tedavisi ile çocuk sahibi olma şansı vardır. Tüp bebek tedavisinin başarısını ölçümlemek için AMH takibi önemlidir.
Gebe kalmak isteyen kadınlar AMH seviyelerini yükseltmek için sigara ve alkolden uzak durmak, D vitamini, A ve E vitamini seviyelerini normal değerlerde tutmak, obezite varlığında kilo vermek gibi faktörlere dikkat edebilirler.
Polikistik Over Sendromu Belirtileri Neler?
Polikistik over sendromu üreme çağındaki kadınların %5-10 unu etkileyen bir endokrin bozukluktur. Androjen fazlalığı, çok sayıda büyüyen folikül tarafından salgılanan yüksek AMH seviyeleri ile ilişkilidir.
PKOS hastalarının Kan serumundaki AMH seviyeleri 3,14- 4,45 ng/mL dir. Normal AMH seviyeleri ise 1-2 ng/ mL civarındadır
Her kadında şiddeti değişmekle beraber PKOS semptomları şu şekildedir
- Adet döngüsünde bozulma
- Kısırlık
- Ruh hali dalgalanmaları
- Hirsutizm (erkek tipi tüylenme)
- Saç dökülmesi
- Ciltte lekelenmeler
Hazırlayan: Ecz. Saliha Meryem Zenbilci
KAYNAKÇA
- La Marca, G. Sighinolfi, D. Radi, C. Argento, E. Baraldi, A. Carducci Artenisio, G. Stabile, A. Volpe, Anti-Müllerian hormone (AMH) as a predictive marker in assisted reproductive technology (ART), Human Reproduction Update, Volume 16, Issue 2, March-April 2010, Pages 113–130, https://doi.org/10.1093/humupd/dmp036
- Shrikhande, L., Shrikhande, B. & Shrikhande, A. AMH and Its Clinical Implications. J Obstet Gynecol India 70, 337–341 (2020). https://doi.org/10.1007/s13224-020-01362-0
- Bedenk, J., Vrtačnik-Bokal, E. & Virant-Klun, I. The role of anti-Müllerian hormone (AMH) in ovarian disease and infertility. J Assist Reprod Genet 37, 89–100 (2020). https://doi.org/10.1007/s10815-019-01622-7
