Yeni yaşam pratikleri, eğitim-çalışma gibi günlük rutinlerin insan sağlığına olumlu yahut olumsuz etkileri vardır. Yoğunlukla kendinden söz ettiren beslenme alışkanlıkları, paketli gıdalar ve doğal olmayan besinler üzerinden defalarca tartışmaya açılmış ve “yeni dünyanın” bir sonucu olduğu dillendirilmiştir. Söz gelişi bu yeni yaşam pratiklerinin sebep olduğu bir mesele de ayak kokusu ve ayak mantarıdır.

Günün büyük bir bölümünü dışarıda geçirmenin hem sağlığa hem de bütçeye olan zararları insanlar için birçok kez gündem olmuştur. Peki, ayak sağlığınızın da tüm günü dışarıda geçirmekle alakası olabileceğini düşündünüz mü?

Ayakta uzun süre durmak, ağır taşımak, fazla yürüyüş yapmak ve benzeri mecburiyetler tüm gün bütün vücut ağırlığını taşıyan ayakların sağlığı için önem teşkil etmektedir. Lakin burada özellikle ayak kokusu ve mantarı üzerinde durulacak olursa onun da yine günün büyük bir bölümünü dışarıda geçirmekle alakası olduğu söylenebilir. Öyle ki bu koşulda ayak saatlerce ayakkabının, çorabın içinde havayla temas etmeden durur. Özellikle yaz aylarında havaların da ısınmasıyla artan terlemeler ayak kokusunun oluşmasına sebep olmaktadır. 

Ayak Kokusu Neden Olur?

• Terleme ile oluşan bakteriler ayakta kötü koku oluşmasına sebep olur. Burada terin kendisinden çok ter ile ortaya çıkan bakteriler ayak kokusunun esas sebeplerindendir.
• Ayağın uzun süre kapalı kalması durumunda hava almayan ve terleyen ayakta mantar oluşabilir.
• Hamilelik veya ergenlik dönemlerinde ter üretimi artabilir ve bu da ayak kokusuna sebep olabilir.
• Hormonal değişiklikler ter oluşmasına sebep olabilir. 
• Düzenli yahut dönemsel kullanılan ilaçlar yan etki olarak ayak kokusu oluşturabilir.
• Hipertiroid gibi metabolik rahatsızlıklar ter oluşumuna sebep olabilir. 
• Tercih edilen ayakkabı ve çorap ayağın terlemesini artırabilir. Ayakkabının yapımında kullanılan malzemeler sebebiyle ayak hava almıyorsa yahut aynı ayakkabı ve çorap arka arkaya giyiliyorsa terleme ve koku oluşmasına sebep olabilir.
• Beslenme şekli ayak kokusunun doğrudan bir sebebi olmamakla beraber hâlihazırdaki teri daha yoğun ve rahatsız edici bir kokuya dönüştürebilir. 
• Ayağın hijyeni, temizliği önemlidir. Enfeksiyona karşı direnç sağlayabilmesi için ayak düzenli olarak yıkanmalı ve temizlenmelidir.

Ayak Mantarı Neden Olur?

Ayak mantarı kaşıntıya ve döküntüye sebep olan bir çeşit mantar enfeksiyonudur. Mantar nemli ortamlarda daha hızlı üreyebildiği için terleyen ayaklarda sıkça görülür. Bulaşıcıdır. Direkt mantarlı ayakla temas edilmesi; çorap, ayakkabı, terlik, havlu gibi eşyalar ve duş alınan yer, havuz, plaj, spor salonu gibi mekânlardan da mantar bulaşabilir.

• Kızarıklık,
• Yanma, kaşınma, yara açma,
• Şişlik,
• Soyulma,
• Su toplama,
• Kötü koku,
• Parmak arasında beyaz görünüm,
• Ayak derisinin kalınlaşması,
• Ayak tabanlarında kepeklenme gibi belirtileri vardır.

Ayak mantarına;

• Ayağın hava almayan, sıkı, kapalı ayakkabı içinde uzun süre durması,
• Ayağın düzenli olarak yıkanmaması,
• Bağışıklığın düşük olması,
• Nemin ve sıcaklığın yoğun olduğu mekânlar,
• Pedikür malzemeleri gibi kişiye özel olması gereken malzemelerin birden fazla kişi tarafından kullanılması yahut malzemelerin hijyenik olmaması,
• Şeker hastalığı sebep olabilir.

Ayak Kokusu ve Ayak Mantarı Nasıl Geçer?

• Ayaklar günlük olarak yıkanmalıdır.
• Ayaklar temiz havlular aracılığıyla kurulanmalıdır.
• Mevsime uygun ayakkabı giyilmelidir.
• Sıkça çorap değiştirilmeli ve aynı çorap yeniden giyilmemelidir.
• Ayak için kullanılan tüm malzemeler kişisel olmalıdır. 
• Mantar tırnağa bulaşmışsa tırnak kısa kesilmeli ve törpülenmelidir.

Ayak Kokusu ve Mantarı İçin Doğal Reçete

Bitkiler birçok hastalığın iyileşmesinde etkin rol oynamaktadır. Ayak kokusu ve mantarının tedavisine de alternatif olarak bazı bitkilerin içerikleri destek olabilir. Bu bitkilerden bazıları ve etkinliklerini şöyle sıralayabiliriz:

• Ceviz Yaprağı

• Terlemeyi önler.
• Ayak kokusunun giderilmesinde yardımcıdır.
• Sivilce ve lekelere faydalıdır.
• Yaralara iyi gelir.

• 1 litre kaynayan suyun içine iki yemek kaşığı (iki tutam) ceviz yaprağı konulur. Yaklaşık 8 dakika boyunca demlenmesi beklenir. Demlenip ılımaya bırakıldıktan sonra ayaklar bu suyun içerisinde bekletilir. Bu sayede ayak kokusu geçebilmektedir. 

• Meyan

• Kötü vücut kokusuna iyi gelir.

• Sedef, egzama gibi cilt rahatsızlıklarında yararlıdır.

• Ayak mantarı, yara ve iltihaplarda faydalıdır.

• Lavanta

• Akne, sivilce, iltihaplanmada etkilidir. 

• Cilt sağlığı açısından büyük etkileri vardır.

• Antiparazit, antimikrobiyal özelliği çok güçlüdür.

KAYNAKÇA

1. Ali-Shtayeh, M.S., Abu Ghdeib, S.I., Antifungal activity of plant extracts against dermatophytes, Mycoses, 42, 665-672 (1999). 
2. Herbal Medicines, (eds. Blumenthal, M., Busse, W.R.), 1st ed., American Botanical Council, Lippincott Williams & Wilkins, Austin TX (1998). 
3. Bisset, N.G., Max Wictl’s Herbal Drugs and Phytopharmaceuticals, CRC Press, Boca Raton, FL (1994). 
4. Leung AY. Encyclopedia of Common Natural Ingredients Used in Food Drugs, Cosmetics, John Wiley & Sons Inc.. New York, Madaus G, Lehrbuch der Biologischen Arzneimittel. Bde 1-3, Nachdruck, Georg Olms Verlag Hildesheim 1979. 
5. Öztürk B, Konyalıoğlu S, Kantarcı G, Çetinkol D, İzmir yöresindeki yabani Lavandula stoechas L. subsp. stoechas taksonundan elde edilen uçucu yağın bileşimi, antibakteriyel, antifungal ve antioksidan kapasitesi, Anadolu., 15, 61-72, (2005). 
6. Wichtl M, Herbal Drugs and phytopharmaceuticals, CRC Press, Würzburg, Almanya, 330-332, (2003). 
7. Sato, J., Goto, K., Nanjo, F., Kawai, S., Murata, K., Antifungal Activity of Plant Extracts against Arthrinium sacchari and Chaetomium funicola, J. Biosci.Bioeng., 90, 442-446 (2000). 
8. PDR for Herbal Medicines”, 2nd ed., Thomson Medical Economics, Montvale, NJ (2000).