Itır (Pelargonium graveolens)  Geraniaceae familyasına ait 1,3 m yüksekliğe kadar uzayabilen,  1 m genişliğe ulaşabilen dik, çok dallı ve çok yıllık bir çalı bitkisidir.  Tüylü gövdeleri gençken otsudur ve yaşlandıkça odunsu hale gelir. 

Derinden oyulmuş gibi görünen yapraklarının dokunuşu, çok sayıda tüyün varlığı nedeniyle, kadifemsi ve yumuşaktır. Yaprakları gül kokuludur ve karakteristik bir tadı vardır. Kökeni Güney Afrika olan bitki 17. yüzyılda Avrupa’da tanınmış daha sonra tüm dünyaya yayılmıştır.

Itır Ne işe Yarar?

Güvenilir Botanik El Kitabı’na göre P. Graveolens’in yaprakları doğru şekilde kullanılırsa kategori 1 bitki yani güvenilir olarak sınıflandırılmıştır. Ayrıca ıtır bitkisi ile ilgili bildirilen yan etki ve alerjik durumlar yok denecek kadar azdır. Bu yüzden genellikle birçok insan tarafından rahatlıkla kullanılabilir. Tıbbi öneminin yanı sıra özellikle kozmetik bir ürün olarak da sıklıkla kullanılmaktadır. Özelikle yağı; deterjan, sabun, losyon, krem ve parfümlerin içeriğinde bulunur.

Itır birçok kültürün geleneksel tıbbında yüzyıllardır tıbbi olarak kullanılmaktadır. Itırın başlıca kullanım alanları şunlardır:

• Sindirim sorunları,
• Yara,
• Solunum yolu hastalıkları,
• Mide-bağırsak hastalıkları,
• Solunum yolu enfeksiyonları,
• Cilt hastalıklarını tedavi etme de kullanılır.

Itırın Faydaları Nelerdir?

Itır bitkisinin faydaları, yapısında bulunan fitokimyasallardan gelir. Itır bitkisinin ana etken maddeleri; geraniol, citronellol ve feniletil alkoldür. Bu maddeler yüksek antioksidan, antiinflamatuar, antitümor, antikanser aktivite gösterir.

Itır Bitkisinin Tıbbi Faydaları 

• Antidepresan,
• Antiseptik,
• Cilt sıkılaştırıcı,
• Kanamayı durdurucu,
• Kan dolaşımını düzenleyici,
• Kurt düşürücü,
• Adrenal bezleri uyarıcı,
• Lenfatik sistemini uyarıcı,
• Diüretik (idrar söktürücü)  özellikleri vardır.
• Itır uçucu yağı selülite ve ödem oluşumuna karşı etkilidir.
• Itırın uçucu yağı, parfümeri, gıda ve içecek endüstrilerinde güzel koku bileşeni olarak kullanılır. 

Itır Bitkisi Nasıl Yetiştirilir?

Itır Ne Zaman Ekilir?

• Itır dikmek için en iyi zaman, son donlar geçtikten ve toprak ısınmaya başladıktan sonraki ilkbahar aylarıdır.
• Kışların ılıman geçtiği bir bölgede yaşıyorsanız ve çok yıllık ıtır yetiştirmek istiyorsanız, onları sonbaharda ekerek kış aylarından önce yerleşmelerine zaman tanıyabilirsiniz. Ancak kış aylarında dona ve soğuk havalara karşı bitkiyi koruduğunuza emin olun.
• Itır ekerken, iyi drenajlı toprak (toprakta bitkilerin yetişmesine zararlı olan fazla suların akıtılması işlemi) ve bol güneş ışığı alan bir yer seçin ve toprağı hafif nemli tutmak için düzenli olarak sulayın.

Itır Bitkisi Tohumu Nereye Dikilir?

Güneş Işığı: Itır güneş ışığını sever ve her gün en az 6 saat doğrudan güneş ışığına ihtiyaç duyar. Bu nedenle günün büyük bölümünde tam güneş alan bir yer seçin. 

Toprak: Alkali ila nötr olan verimli, iyi drenajlı toprağı tercih eder. Itırı ağır, su dolu topraklara sahip alanlara dikmekten kaçının.

Sıcaklık: Sıcağı severler ve donma sıcaklıklarına tolerans göstermezler. Genel olarak,  21-29 °C arasındaki gündüz sıcaklıklarını ve 13-18 °C arasındaki gece sıcaklıklarını tercih ederler. Sıcaklık 10 °C’nin altına düşerse ıtır soğuktan zarar görebilir ve bu da yaprakların sararmasına, solmasına ve büyümenin durmasına neden olabilir. 

Konum: Itır bitkisi bahçe yataklarına, kaplara, asılı sepetlere veya pencere kutularına ekilebilir. 

Sulama: Itır hafif kuru tutulmayı sever, bu nedenle ıtır bitkisini aşırı sulamaktan kaçının.

Itır Nasıl Ekilir?

1. Toprağı hazırlayın: Itır hafif alkali ve nötr toprağı tercih eder. Drenajı ve verimliliği artırmak için toprağı kompost (bitkisel ve hayvansal atıkların nemli-oksijenli ortamda bozunarak dönüştüğü organik gübre) veya iyi çürümüş gübre ile değiştirin.
2. Bir delik kazın: Itır bitkisinin kök topundan biraz daha geniş ve kökleri barındıracak kadar derin bir delik kazın.
3. Itırı ekin: Itırı kabından çıkarın ve kökleri yavaşça gevşetin. Bitkiyi deliğe yerleştirin ve hava ceplerini ortadan kaldırmak için sıkıca bastırarak toprakla doldurun.
4. Bitkiyi sulayın: Ekimden sonra toprağın köklerin etrafına yerleşmesini sağlamak için bitkiyi iyice sulayın. Toprağı hafif nemli tutmak ancak suya boğmamak üzere düzenli olarak sulayın.
5. Toprağı malçlayın: Bitkinin tabanının etrafını kıyılmış yapraklar veya ağaç kabuğu kırıntıları gibi bir organik malç tabakasıyla örtün. Bu, topraktaki nemin korunmasına ve yabani otların bastırılmasına yardımcı olacaktır.

Itır Bitkisi Nasıl Kullanılır?

Tablet Kullanımı 

İlk burun akıntısı veya hapşırma belirtisinde semptomları hafifletmek için günde üç kez (sabah, öğle ve akşam) bir tablet alın ve ardından ilerlemeyi durdurmak için iki ila üç gün devam edin.

Çay Yapımı

Bir fincan çay yapmak için, yarım fincan kadar yaprak ve çiçek toplayın ve fincanın geri kalanını kaynar suyla doldurun. Yaklaşık 5-10 dakika kadar demlendirin, süzün ve yavaşça yudumlayın. Şeker rahatsızlığınız yok ise bal ile tatlandırabilirsiniz.

Hazırlayan: Uzman Diyetisyen Sibel ATASEVEN

Kaynakça

• Asgarpanah, J., & Ramezanloo, F. (2015). An overview on phytopharmacology of Pelargonium graveolens L.
• Amel, H. A., Kamel, H., Meriem, F., & Abdelkader, K. (2022). Traditional Uses, Botany, Phytochemistry, and Pharmacology of Pelargonium graveolens: A Comprehensive Review. Tropical Journal of Natural Product Research, 6(10).
• DžamiÄ, A. M., SokoviÄ, M. D., RistiÄ, M. S., GrujiÄ, S. M., Mileski, K. S., & Marin, P. D. (2014). Chemical composition, antifungal and antioxidant activity of Pelargonium graveolens essential oil. Journal of Applied Pharmaceutical Science, 4(3), 001-005.
• Fayed, S. A. (2009). Antioxidant and anticancer activities of Citrus reticulate (Petitgrain Mandarin) and Pelargonium graveolens (Geranium) essential oils. Research Journal of Agriculture and Biological Sciences, 5(5), 740-747.
• https://www.gardenia.net/guide/pelargonium-geranium-plant-care-and-growing-guide