Tere, (Lepidium sativum L.), haç çiçekliler (Cruciferae) familyasına ait olan bir bitkidir. Yaprakları baharatlıdır. Tere tohumunun anavatanı Mısır ve Güneybatı Asya olup Hindistan, Kuzey Amerika bölgelerinde de yetişmektedir. Tere tohumunun bazı yörelerde farklı adlarla da kullanıldığı bilinmektedir ve bunlar; bahçe biber otu, biber teresi, biber otu veya zavallı adam biberidir. Tere tohumu sağlık alanında birçok rahatsızlığın önüne geçilmesi için kullanılmaktadır. Öksürük giderici, diüretik, balgam söktürücü, antibakteriyel, antioksidan, antikanserojen, anti inflamatuar, bağırsak koruyucu, mide koruyucu, müshil, antiromatizmal etkileri bulunmaktadır.

Tere Otu Nedir?

Tere otunun Latincesi Lepidium sativum L. olup haç çiçekliler familyasına aittir. 15-50 cm yüksekliğinde düz, tek yıllık, tüysüz yenilebilir bir bitki olup 5-10 cm uzunluğunda, 2.5-3.5 cm genişliğindedir. 

Tere otunun anavatanı Mısır ve Güneybatı Asya’dır. Kuzey Amerika da ve Hindistan, Japonya, Çin, Rusya gibi ülkelerde de yetişebilmektedir. 

Tere otu ülkemizin her yerinde yetiştirilebilmektedir. Düz yapraklı grubuna giren tere Ege, Akdeniz, Marmara bölgelerinde ticari boyutta üretilmektedir. Ülkemizde kerdeme ve cırcır olarak da bilinmektedir. 

Tere yılın her mevsiminde tüm rakımlarda yetişebilmektedir ancak en uygun mevsim kıştır. Tere otu alkali suda iyi gelişebilmektedir. 

Tere tohumu A.C,K vitaminleri açısından zengin olup içeriğinde aynı zamanda mineraller, karbonhidratlar, diyet lifleri, proteinler ve yağlar bulunmaktadır.

Halk arasında tere otunun birçok kullanılışı bulunmaktadır. Tere bitkisinin yaprakları salata olarak, çiçekleri çay olarak demlenmekte, tohumları baharat olarak kullanılmakta olup yapraklarının sıkılarak elde edilen usaresi (öz su) ise yüz losyonları yapımında kaşıntıya karşı, tohumları da lapa halinde siğillerin tedavisinde kullanılmaktadır. Özellikle tere otu yaprağının kendine özgü tadı ve sağlığa faydalı özelliği nedeniyle salatalara eklenmektedir. 

Son zamanlarda tere fonksiyonel bir gıda olarak da tanımlanmaya başlanmıştır. Besin değeri yüksek olduğu için insanlar tarafından besin takviyesi olarak da tüketilmektedir. Bazı ülkelerde terenin tohumlarından erişte, bisküvi, sağlık içecekleri, mısır gevreği, atıştırmalıklar ve kurabiyeler hazırlanmaktadır.

Tere Otu Tohumunun Faydaları Nelerdir?

Tere otu içeriğinde bulunan bileşikler sayesinde birçok yararlı etkiye sahiptir. Bunlar; antibakteriyel, anti kanserojen, anti inflamatuar, kardiyoprotektif (kalp koruyucu), antioksidan, hipolipidemik, diüretik, gastro-koruyucu, mide, gastrointestinal uyarıcı gibi etkilerdir. 

• Anti kanserojen aktivite: Tere otu tohumu içerisinde bulunan fenolik bileşikler sayesinde anti kanserojen etkiye sahiptir. Lepidium sativum suyunun insan hücrelerinde benzo(a) piren kaynaklı DNA hasarına karşı koruyucu etkisi yapılan çalışmalarca tespit edilmiştir. Yapılan bir çalışmada, Lepidium sativum tohumlarının, meme kanseri hücrelerinin büyümesini engellediği ve kanserli hücrelerin apoptozisini (programlı hücre ölümü) arttırdığı gösterilmiştir.

• Anti-ishal ve anti-spazmodik aktiviteler: Lepidium sativum tohumlarının metanolik ekstraktının ishal şiddetini ve sıklığını önemli ölçüde azalttığı tespit edilmiştir. Bu etkiyi içeriğinde bulunan flavonoidler, alkaloidler ve saponinler sayesinde göstermektedir. Yapılan çeşitli hayvansal deneyler sonucunda Lepidium sativumun ham ekstraktı antispazmodik etki gösterdiği tespit edilmiştir.  Yapılan başka bir çalışmada ise, Lepidium sativum tohumlarının, bağırsak florasını iyileştirdiği, bağırsak sağlığını desteklediği ve inflamasyonu önleyebileceği belirtilmiştir.

• Antioksidan aktivite: Tere tohumu, antioksidan açısından zengin bir kaynaktır. Antioksidanlar, hücrelerin hasar görmesini önleyen bileşiklerdir. Yağ asidi, γtokoferol, δ tokoferol ve flavonoidden oluşan tere tohum yağının kandaki serbest oksidatif türlerde önemli derece azaltmaktadır. Yapılan bir çalışmada, Lepidium sativum tohumlarının yüksek antioksidan kapasitesine sahip olduğu ve antioksidan aktivitesinin, düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) oksidasyonunu önleyerek, kardiyovasküler hastalık riskini azaltabileceği gösterilmiştir.

• Antiinflamatuar aktivite: Tere tohumunun iltihap önleyici özellikleri vardır. İltihap, birçok sağlık sorununun nedeni olabilir. Tere tohumu, iltihaplanmayı azaltarak, sağlık sorunlarını önlemeye yardımcı olabilmekte ve bu etkisini polifenoller ve organosülfür bileşiklerinin ham özü sayesinde göstermektedir. Yapılan bir çalışmada, Lepidium sativum tohumlarının anti-inflamatuar etkilerinin, endotelyal fonksiyonu düzenleyerek, kardiyovasküler hastalıkların gelişimini önleyebileceği belirtilmiştir.

• Anti diyabetik aktivite: Lepidium sativum tohumları, kan şekeri düzeylerinin kontrol altında tutulmasına yardımcı olmaktadır.  Yapılan bir çalışmada, Lepidium sativum tohumlarının, diyabetik farelerde kan şekeri düzeyini ve insülin direncini azaltarak, tip 2 diyabet riskini düşürebileceği tespit edilmiştir. 

Tere iyot açısından zengin bir yapıya sahiptir. İyot açısından zengin içeriği sayesinde guatr problemlerine iyi gelir ve kabızlık önleyici etkiye sahiptir. Tere tohumu tiroid nodüllerinin küçülmesinde son derece etkilidir. 

Tere içerisinde yüksek oranda magnezyum ve kalsiyum bulunmaktadır. Bu içeriği sayesinde kansızlık giderici ve kemikleri kuvvetlendirici etkisi vardır. 

Tere içerisinde bulunan vitamin,  mineral ve anti kanserojen maddeler sayesinde eski çağlardan beri tohumları astım, öksürük, deri hastalıkları ve çeşitli hastalıklara karşı tedavi amaçlı kullanılmaktadır.

Tere otunun tohumları hemoroid, iskorbütik hastalıklar, karaciğer şikayetleri ve solunum yolu hastalıklarını tedavi etmek için kullanılır.

Tere tohumları topraktan ağır metal emme özelliğine sahiptir. Ağır metallerin topraktan uzaklaştırılması için toprak temizleyici olarak kullanılmaktadır. 

Tere Otu Tohumunun Geleneksel Kullanılışı Nelerdir?

İnsanlar yaradılıştan bu yana bitkileri geleneksel olarak kullanmışlardır. Tere otu geleneksel olarak birçok hastalığın tedavisinde kullanılmaktadır. Tere tohumlarının soğuk infüzyonu öksürük, karaciğer ve dalağın kronik büyümesi, gaz, ishal, romatizmal ağrı, hazımsızlık, anemi gibi hastalıkları tedavide etmede yardımcı rolü vardır. Aynı zamanda tere otu tohumlarının idrar söktürücü, afrodizyak, tonik, galaktagog (süt artırıcı) gibi etkileri de bulunmaktadır.  Ayurvedik tıp sistemine göre sıcak, acı, tonik ve afrodizyak özellikler göstermektedir.

Tere otu böcek ısırıklarına karşı vücutta meydana gelecek alerjik semptomları hafifletmektedir. 

Tere Tohumu Zararları Nelerdir?  

 Tere tohumu fazla miktarda alındığı zaman bazı fizyolojik rahatsızlıklara sebep olabilir. Bu nedenle kullanımına dikkat edilmesi ve aşırı kullanımından kaçınılması önemlidir. Tere tohumu alerjisi olan kişilerde cilt döküntülerine, kaşıntı ve nefes darlığı gibi semptomlara neden olabilmektedir. Aşırı tere tohumu tüketiminde böbrek hastalarının dikkat etmesi gerekmektedir. 

Tere Tohumunu Guatr Hastaları Nasıl Kullanmalıdır?

Geleneksel tıpta tere yapraklarının bir miktar şeker ile karıştırılarak her gün bir tatlı kaşığı şeklinde tüketilmesi ve aynı karışımın kaynatılarak suyunun içilmesi sonucunda guatr hastalığına iyi geldiği tespit edilmiştir. 

Tere tohumunun guatr hastalığı için birçok kullanılış şekli vardır. Bunlar;

1. 100 gram tere tohumunun dövülüp, 125 gram bal ile karıştırılıp sabahları aç karna bir tatlı kaşığı şeklinde 10 gün boyunca alınması,
2. Yeşil tere yıkandıktan sonra aç veya tok karnına tüketmesi,
3. 1 yemek kaşığı tere tohumunun 1 bardak suda kaynatılıp sabah aç karnına içilmesi ve bu küre 40 gün devam edilmesidir.

Hazırlayan: Uzm. Diyetisyen Elif Baysal

 

KAYNAKÇA

• Doke S., Guha M. Garden cress (Lepidium sativum L.) Seed – An Important Medicinal Source: A Review. Scholars Research Library. J. Nat. Prod. Plant Resour., 2014, 4 (1):69-80
• Başağaoğlu İ., Kavalalı G. Tere Bitkisinin (Lepidium sativum L.) Halk Hekimliğinde Kullanılması. Lokman Hekim Dergisi, 2019; 9(3):282-284 
• Shah M., Gadhvi K., Dudhat V. Lepidium sativum: A potential functional food. Journal of Ayurvedic and Herbal Medicine 2021; 7(2): 140-149
• El-Sayed, M. I., et al. “Phytochemical and antioxidant properties of Lepidium sativum seeds.” Journal of Agricultural and Food Chemistry 51.3 (2003): 696-697.
• Al-Rasheed, Nawal M., et al. “Lepidium sativum attenuates cardiovascular complications in diabetic rats.” Journal of Medicinal Food 17.11 (2014): 1227-1233
• Al-Snafi, Ali Esmail. “Pharmacology and biological activities of Lepidium sativum seeds: a review.” IOSR Journal of Pharmacy 6.1 (2016): 01-09
• Jafarnejad, S., et al. “Prebiotic potential of Lepidium sativum seed extract on the growth and activity of Bifidobacterium bifidum and Lactobacillus acidophilus.” Journal of Functional Foods 17 (2015): 892-899
• Hossain, Mohammad Amzad, et al. “Lepidium sativum seed extract induces apoptosis through activation of caspase-3 and down-regulation of PI3K/Akt and MAPK/ERK pathways in human breast cancer cells.” Journal of Ethnopharmacology 184 (2016): 109-118