Curcuma longa L. Zingiberaceae (Zencefilgiller) familyasına ait, vatanı Hindistan olmakla beraber birçok tropikal ülkede yetiştirilmektedir. Sarı çiçekli, büyük yapraklı, rizomlu ve çok yıllık bir türdür.
Bitki yumurta veya armut biçiminde olan esas rizom ve parmak biçiminde olan yan rizomlar meydana getirir. Esas rizomdan elde edilen droga “yuvarlak zerdeçal”, yan rizomlardan elde edilene ise “uzun zerdeçal” ismi verilir. Drog daha çok yan rizomlardan ibarettir. Bitki genellikle 3-7 cm uzunlukta, parmak biçiminde, sert, üst yüzü sarımsı veya esmer; iç yüzü sarı veya sarımsı esmer renkli olan parçalar halindedir. Çiğnendiği zaman tükürüğü sarıya boyar. Kokusu özel ve tadı acımsıdır. “Hint safranı, safran kökü, sarıboya, zerdeçav, zerdeçöp ve turmerik” adlarıyla da bilinmektedir.
Zerdeçalın Kimyasal Yapısı
Zerdeçalın en aktif olan ve toksik olmayan bileşeni kurkumin adlı fenolik bir bileşiktir. Ayrıca baharatın enerji, protein, karbonhidrat, yağ ve posa içeriği bulunmaktadır. Zerdeçal B12 vitamini hariç B grubu vitaminlerini; E ve C vitamini, K vitamini ve folat içermektedir.
Zerdeçalın Faydaları
Güçlü bir antioksidan olan kurkumin; çeşitli kanserler, hiperlipidemi, öğrenme ve sözel hafızada etkileri, Parkinson hastalığı, gastrointestinal hastalıklar, Alzheimer hastalığı gibi sağlık sorunlarında koruyucu ve tedavi edici etkiye sahiptir.
İnflamasyonun temel rol oynadığı birçok kronik hastalıkta kurkumin tedavi edici etki sergilemektedir. Bu hastalıkların içinde Alzheimer hastalığı, Parkinson hastalığı, multiple skleroz, kardiyovasküler hastalıklar, diyabet, obezite gibi birçok hastalık yer almaktadır. Ayrıca kan beyin bariyerini geçme özelliğine de sahiptir. Zerdeçal zencefil ile aynı aileye mensuptur bu yüzden zencefil ve zerdeçalın faydaları benzerlik gösterir.
Antioksidan Aktivite
Kurkuminin antioksidan ve radikal temizleme özelliği içerdiği polifenollere bağlıdır. Kurkumin serbest radikalleri temizlemekte, damarların tıkanmasına neden olan lipit peroksidasyonunu ve hidroperoksitlerin oluşumunu inhibe etmektedir.
Antiinflamatuar Aktivite
İnflamatuar enzimlerin aktivitesini inhibe ederek antiinflamatuar etki gösterir ve kronik hastalıkların oluşmasını engeller.
Antilipidemik Aktivite
Damar duvarında biriken LDL (low-density lipoprotein -düşük yoğunluklu lipoprotein) kalp-damar hastalıkları için önemli risk etmenidir. Turmerik, genel anlamda lipit metabolizmasında anahtar rol oynamaktadır.
Total kolesterolü düşüren hipolipidemik ilaçlar aynı zamanda sağlığımıza faydalı olan yüksek dansiteli lipoprotein (HDL) kolesterolü de düşürmektedir. Buna karşın turmerik yağı ile yapılan araştırmada turmerik, ilaçlara göre total kolesterolü ve LDL kolesterolü daha fazla azaltırken, HDL kolesterolde düşüşe neden olmamıştır.
Nörolojik Hastalıklar ve Kognitif Bozukluklar Üzerine Etkisi
Turmerik beyinde oksidatif stresi inhibe ederek, nöroprotektif( nöron koruyucu) etki göstermektedir. Kurkumin normal beyin aktivitesi için önemli olan beyin-kaynaklı-nörotrofik faktör (BDNF) gibi proteinlerin düzeylerini arttırmaktadır. Ayrıca zerdeçalın aktif bileşeni olan kurkuminin Alzheimer hastalığına karşı antioksidan proteinlerin üretimini sağlayan genin dönüşümü ile koruma sağladığı gösterilmiştir.
Antikanser Etkili
Yapılan çalışmalarda kurkuminin kan, beyin, meme, gastrointestinal sistem gibi farklı organlarda görülen kanser hücrelerinin büyümesini inhibe ettiği belirlenmiştir.
Antidiyabetik Etkili
Kurkumin, kan glikoz düzeyinde belirgin bir azalma, insülin düzeyinde ise belirgin bir artış sağlamaktadır. Bu etkilerinden dolayı zerdeçal tüketimi şeker hastalığına karşı etkilidir.
Obeziteye Karşı Etkili
Fareler ile yapılan çalışmalarda bir polifenol olan kurkuminin obeziteyi önlediği bulunmuştur. Kurkumin etkisini insülin ve leptin direncini azaltır, bu sayede glikozun hücre içinde doğru kullanılmasını sağlar ve yağların yakılmasına yardımcı olur.
Zerdeçalın Cilde ve Yüze Faydaları Nelerdir?
Deriyi yumuşatıcı özelliği vardı. Bu yüzden deri hastalıklarını tedavi etmede kullanılan krem ve banyo sabunlarının üretiminde, kesik ve yaraların iyileştirilmesinde evlerde ilaç olarak kullanılmaktadır.
Zerdeçalın Cinselliğe Faydaları Nelerdir?
Zerdeçalın cinselliğe faydalı olduğu, bunun da afrodizyak etkiye sahip olmasından kaynaklandığı bilinmektedir.
Yoğurtlu Zerdeçalın Faydaları Nelerdir?
Zerdeçalın yemeklerde baharat olarak tüketiminin yanı sıra son yıllarda sağlığa olan faydalarının bilinmesinin ardından insanlar zerdeçalı farklı formlarda da tüketmeye başlamışlardır. Ancak zerdeçalın içerdiği kurkumin yağda çözünebilen bir bileşik olduğundan zerdeçalın yoğurt ve süt gibi yapısında doğal olarak yağ bulunduran besinler ile beraber tüketim sağlanması kurkuminin biyoyararlılığı artıracaktır.
Günlük Ne Kadar Zerdeçal Tüketmeliyiz?
Bir silme tatlı kaşığı zerdeçalın içinde ortalama 30-90 mg kurkumin bulunmaktadır. İnsanlarda 12.000 mg/gün’a kadar kurkumin tüketilmesinin iyi tolere edildiği bulunmuştur. Güvenlik ve toksisite profiline dayanarak en uygun tedavi edici etkiyi sağlamak için 4.000-8.000 mg/gün kurkumin alınması tavsiye edilmektedir.
Zerdeçalın Yan Etkisi Var Mı?
Raporlar kişi başına günde 150 mg kurkumine eş değer olan 1-5 g turmerik tüketiminin insanlarda herhangi bir yan etkiye neden olmadığını göstermektedir. Yapılan çalışmalarda zerdeçalın toksik bir etkisi görülmemiştir.
Hazırlayan: Uzman Diyetisyen Sibel Ataseven
KAYNAKÇA
- Akbay, G. D., & Pekcan, A. G. (2016). Zerdeçal: Beslenme ve sağlık yönünden değerlendirilmesi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 44(1), 68-72.
- Çöteli, E. & Karataş, F. (2017). Zerdeçal ( Curcuma longa L. ) Bitkisindeki Antioksidan Vitaminler ve Glutatyon Miktarları ile Total Antioksidan Kapasitesinin Belirlenmesİ . Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Fen Bilimleri Dergisi , 33 (2) , 91-101 .
- Baytop, T. (1999). Türkiye’de bitkiler ile tedavi: geçmişte ve bugün. Nobel Tıp Kitabevleri.
