Myom kadınlarda görülen en yaygın genital organ rahatsızlığıdır. Myom oluşumundaki ilk adımın myometriyumdaki tek bir kök hücredeki bir gen kusuru olduğu varsayılmıştır. Her myom ayrıca, yumurtalık steroidlerinden etkilenen bu tür hücrelerden monoklonal bir tümör olarak gelişir.

Kadınlarda yaşam boyunca uterus myomlarına yakalanma riski %70 olarak tahmin edilmektedir. Gebeliğin ilk trimesterinde myom prevelansı ise %10,7 olarak değerlendirilmektedir. Üreme zamanında daha yüksek insidans göstermektedir. 

Myom gelişimi ve büyümesinin neden kaynaklandığı konusunda net bir kanıt bulunmamaktadır. Yaş, ten rengi, genetik yatkınlık, üreme faktörü gibi nedenler myom gelişimi ve büyümesine etki etmektedir. Aynı zamanda obezite durumu, beslenme şekli, kafein ve alkol kullanılıp kullanılmaması gibi durumlar da etki edebilmektedir. 

Myom (miyom) Nedir?

Myom, myometriumun düz kas hücreleri ve bağ dokusundan köken alan iyi huylu tümörlerdir ve fibroid, fibromyom, leiomyom gibi terimlerle de adlandırılmaktadır. Dünya genelinde meydana gelen önemli bir sağlık sorunudur.

Kadın genital hastalıkları arasında en sık görülen benign tümörleri myomlarıdır. Dünyada reprodüktif (üreme) dönemdeki kadınlarda görülen önemli bir sağlık sorunudur. Bu dönemdeki kadınların %20-40’ında görülmekte olup özellikle 30-40 yaş aralığında daha sık görülmektedir. 

Myomu olan kadınlarda klinik bulguların menopoz dönemine kadar görülme olasılığı %33’ dür. Myomlar bazı kadınlarda herhangi bir semptom göstermeden rutin jinekolojik muayene veya başka bir hastalık araştırması sırasında tesadüfen teşhis edilebilmektedir. Buna rağmen myom morbiditeye (ölüme) sebebiyet veren önemli bir hastalıktır. 

Myomlar 1-15 cm arasında büyüklükte kitlelerdir. Siyah ırkta görülme sıklığı beyaz ırka göre 2-3 kat daha fazladır.  

Myomların histogenezi ile ilgili kesin kanıtlar bulunmamaktadır. Eğer myom varsa steroid hormonlar, genetik yatkınlık, bazı büyüme faktörleri ve proteinler myomların büyümesinde rol alabilmektedir. 

Myomların büyümesine neden olan birçok faktör bulunmaktadır. Bunlar arasında en önemlisi östrojen, progesteron ve büyüme faktörleridir.

• Yapılan deneylerde östrojenlerin miyomların büyümesine yol açacağı bulunmuştur. Myomlar hamilelik sırasında büyürken menopoz sırasında gerilemektedir. Bu durum östrojenin etkisini göstermektedir.
• Progesteronun, eskiden yapılan birçok hayvan deneyi sonucunda myomlardaki büyümeyi engellediği gözlemlenmiştir. Ancak yeni kanıtlar progesteronun myomların büyümesi üzerine etkisi konusunda çelişkilidir. 
• Myomların ilerlemesinde rolü olan birçok büyüme faktörü vardır. Bunlar arasında en etkili olanlar epidermal büyüme faktörü (EGF), vasküler endotelyal büyüme faktörü (VEG-F) ve insülin benzeri büyüme faktörüdür (IGFs I-II). Aynı zamanda hücre dışı matris (ECM) myomların büyümesini desteklemektedir. Epidermal büyüme faktörü myom hücrelerinde DNA sentezini artırmaktadır. Vasküler endotelyal büyüme faktörü myomlardaki anjiyogenezi (damar oluşumu) desteklemektedir. İnsülin benzeri faktörü, myomlardaki hücre çoğalmasını artırmaktadır.  

Myomlar büyüme sırasında çevresinde bulunan dokuları iterek genişler ve yalancı bir kapsül (psödokapsül) oluşturur. Bu yalancı kapsül myomların cerrahi olarak çıkarılma işleminin kolaylaşmasına yardımcı olmaktadır. 

Uterus Myom Nedir?

Uterus myomları, uterusun as ve bağ dokularından kaynaklanan bir tümördür. Leiomyom, fibrom, fibromyom ve fibroid gibi isimleri de olmakla birlikte en yaygın ismi myoma uteridir. Klinik olarak üreme çağındaki kadınların %20’sinde görülmekte olup en sık görülen pelvik tümörüdür. Aile öyküsü, kökeni, obezite durumu gibi faktörler uterus myomun görülme olasılığı üzerine etkilidir. Kişilerde uzun süreli adet kanaması ya da ağır adet kanaması, pelvikte basınç veya ağrı, üreme işlev bozukluğu gibi birçok yan etkisi gözlemlenmektedir. Tıbbi yaklaşımların uzun vadede başarılı olamaması nedeniyle cerrahi tedavi gerekebilmektedir. 

Uterus myomlarının görülme sıklığı net olmamakla birlikte ürüme çağındaki kadınların %50-70’inde görülebilmektedir ve sadece %20-50’sinde semptomatik hale gel mektedir. 

Myom Belirtileri ve Komplikasyonları Nelerdir?

Myomlar bazı hastalarda yıllarca herhangi bir semptom göstermeden mevcut olabilir. En yaygın olarak gözlemlenen semptomlar ise;

• Menometroraji (fazla miktarda ve uzun süre kanama)
• Metroraji (düzensiz aralıklı kanama) veya intermenstrüel (adet arası) kanamaya bağlı kanama
• Sekonder anemi
• Ağrı
• Karın duvarının ana hatlarında değişiklik
• Komşu organlara basınç
• Cinsel işlev bozukluğu
• Kısırlık 
• İdrar yapmakta zorluk ya da sık idrara çıkma

 

Myom sonucunda oluşan komplikasyonları ise;

• Karın içi kanama
• Bol vajinal kanama
• Böbrek yetmezliği
• İdrar retansiyonu (idrar yapamama)
• Uterus inversiyonu (rahmin ters dönmesi)
• Uterus torsiyonu (uterusun kendi uzun aksı etrafında 45°’den fazla dönmesi)
• Hidroüreter (böbrek içindeki havuzcuk ve veya böbrek dışındaki idrar yollarının normalin üstünde genişlemesi)
• Nekroz ve enfeksiyon
• İntestinal kangren ve malign değişikliklerdir. 

Myomların Sınıflandırılması Nasıldır?

Myomlar anatomik olarak yerleşim yerlerine ve myometrium ile ilişkilerine bağlı olarak sınıflandırılmaktadır.

Vücutta dağılım yerlerine göre myomlar en fazla korpus (gövde) bölgesinde görülmektedir. Bu bölgede görülme sıklığı %95’dir. Daha sonra ise %4 oranında serviks (rahmin vajinaya bağlanan boyun şeklindeki kısmı), %1 oranında portio (vajina boşluğunda kalan) bölgesinde görülmektedir. Köken aldıkları korpus (gövde) bölgesine göre; submuköz, intramural ve subseröz olarak 3’e ayrılmaktadır. 

1. Submuköz myom: Endometrium dokusunun tam altında bulunmaktadır. Rahimin iç takasında olan myomlardır. Uterin kaviteye doğru büyüme gösterir. Submuköz myomda enfeksiyon olma ihtimali yüksektir. Submuköz myom kısırlık ile ilişkilendirilmektedir. 
2. İntramural veya interstisiyal myom: Uterin duvarının içinde yer alan myomlardır ve kas dokusu içinde bulunmaktadırlar.  Yeterince büyük olmaları durumunda  uterin boşluğunu veya serozal yüzeyi bozabilirler. 
3. Subseröz veya subperitoneal myom: Uterusun seröz yüzeyinin altında bulunmaktadır. Uterusun (rahmin) dışını çeviren zarın altında yerleşmiş ve dışarı doğru büyüyen myomlardır.

Myomda Meydana Gelen Değişiklikler Nelerdir?

Myomlarda 2 önemli değişiklik meydana gelmektedir. Bunlar dejenerasyon ve malignant (kötü) değişimlerdir.

1. Benign (iyi huylu) dejenerasyon: Myomda hücre yapısının bozulmasıdır, dejenerasyonun nedeni myomun beslenme yetersizliğidir. Dejenere olan miyom ağrılı, hassas yumuşak ve daha büyük olur. 
2. Malign (kötü huylu) transformasyon: Myomların %0.1-%0.5’inde meydana gelmektedir. Ani büyüyen ve menopoz sonrası büyüme gösteren myomlarda malign gelişim düşünülebilir.

Beslenme Yaklaşımı Nasıl Olmalıdır?

Beslenme; sağlığın korunabilmesi, yaşam kalitesinin yükselebilmesi, vücudun gereksinimi olan besin öğelerinin yeterli miktarda ve uygun zamanda alınabilmesi için son derece önemlidir. Myomun ilerlemesinin, gelişmesinin önüne geçilebilmesi için beslenmeye dikkat edilmesi gerekmektedir. 

• Kırmızı et, özellikle sığır etinin tüketilmesi, myom gelişme sıklığını artırdığı bilinmektedir.
• Yeşil sebze ve meyve tüketilmesi (özellikle narenciye) myom gelişme sıklığını azaltmaktadır.
• Alkol tüketimi myoma yakalanma riskini artırmaktadır. 
• D vitamini eksikliği uterin fibroid (rahmin kendi düz kas liflerinden gelişen iyi huylu kanser) görülme sıklığını artırmaktadır ve düşük D vitamini sonucunda myom oluşma riski artar. Miyomların patogenezinde hücre dışı matris ile hücre çoğalması arasında pozitif geri dönüşlü bir mekanizma olduğu varsayılmaktadır.  D vitaminin bu pozitif geri dönüşlü mekanizmayı bloke edebileceği söylenmektedir.

 

Hangi Tıbbi Bitkiler Myoma İyi Gelmektedir?

• Çivanperçemi (Achillea millefolium), dünyanın çeşitli bölgelerinde yetişen çok yıllık bir bitkidir ve yapısında 100’den fazla biyolojik aktif bileşen bulunmaktadır. Alternatif tıpta da sıklıkla kullanılan civanperçemi yapısında bulunan bileşikler sayesinde güçlü bir antioksidan aktiviteye sahiptir. Aynı zamanda antimikrobiyal, iltihabı azaltıcı, karaciğer koruyucu etkileri de bulunmaktadır. Civanperçemi gastrointestinal rahatsızlıklarda ve menstrual düzensizliklerde kullanılmaktadır. Civanperçemi aynı zamanda myomların küçülmesine yardımcı olmaktadır. 
• Çoban çantası latince adıyla Capsella bursa pastoris turpgiller familyasına ait olan bir bitkidir. Ülkemizde Ege, Trakya, Akdeniz ve Anadolu bölgelerinde yetişmektedir. İçerisinde bulunan A vitamini, askorbik asit, linoleik asit ve omega-3 çoklu doymamış yağ asitleri, flavonoidler, alkaloidler, kalisteginler, glukosinolatlar ve saponinler gibi bileşenler sayesinde sağlık üzerine birçok yararlı etkiye sahiptir. Çoban çantasının özellikle kanamayı düzenleyici ve adet sancılarını azaltıcı etkisi vardır. Hızlı büyüyen myomlarda ve ara kanamalarda çoban çantası bitkisi iyi gelmektedir. 

Hazırlayan: Uzman Diyetisyen Elif Baysal

KAYNAKÇA

• Turan C., Büyükbayrak E.  Myomlarda Tedavi Seçenekleri. TJOD Uzmanlık Sonrası Eğitim Dergisi 2004;8:163-169
• Hortu I. Kadın Hastalıkları ve Doğum-Uterusun Benign Hastalıkları. 2019. Modern Tıp Kitabevi
• Tanır H. Leiomyom: Tanımı, Tanısı ve Güncel Tedavi Seçenekleri. T Klin J Gynecol Obst 2000, 10
• Valle R. Pathophysiology or uterine myomas and its clinical implications. In, Uterine myoma, myomectomy and minimally invasive treatments. 2015. Springer Science-BusinessMed. Cham. hildelberg.  
• Islam MS, Protic O, Stortoni P, et al. Complex networks of multiple factors in the pathogenesis of uterine leiomyoma. Fertil Steril. 2013;100:178–93.
• Tinelli A., Kadija S., Sparic R., Babovic I. Myomas: Anatomy and related issues. 2016. Minerva Ginecologica
• Çetinkay K. Miyom Uterili Hastalarda Bazı Oksidan ve Antioksidan Maddelerin Düzeyi. T.C.Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 2019, Ankara 
• M. Goldenberg, E. Sivan, Z. Sharabi, D. Bider, J. Rabinovici, D.S. Seidman. Outcomes of hysteroscopic resection of submucous myomas for infertility. Fertil Steril, 64 (1995), pp. 714-716
• Tinelli A, Vinciguerra M, Malvasi A, Andjić M, Babović I, Sparić R. Uterine fibroids and diet. Int J Environ Res Public Health. 2021;18(3):1066.
• Seslikaya C., Arslan S. Nutritional Approaches in Uterine Myomas. Current Perspectives on Health Sciences, 2022;3(1): 32-38.
• Eker A. İzole Sıçan Uterus Kasılmaları Üzerinde Civanperçemi Ekstresinin Etkisi. 2019. Necmetttin Erbakan Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri, Fizyoloji Anabilim dalı