Şeker hastalığı (Diyabet), insülin eksikliği ya da insülinin kullanımındaki sorunlar nedeniyle organizmanın karbonhidrat, yağ ve proteinlerden yeterince yararlanamadığı, sürekli tıbbi bakım gerektiren, kronik bir metabolizma hastalığıdır.
Diyabetin görülme sıklığı ülkeler ve toplumlar arasında farklılık göstermekle birlikte, hasta sayısında ve hastalığın görülme oranındaki artış ve diyabetin ölüm nedenleri listesindeki yeri pek çok toplumda benzerlik göstermektedir.
Gerekli önlemler alınmazsa diyabetin her geçen gün daha fazla insanı etkileyeceği ve diğer kronik hastalıklarla birlikte sağlık sistemlerinin sürdürülebilirliğini tehdit etmeye devam edeceği bilinmektedir. Bundan hareketle Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu 2006 yılında bulaşıcı olmayan bu hastalık için tarihi bir karar almış ve diyabeti küresel bir tehdit olarak kabul etmiş ve tüm ülkelere bu hastalıkla ortak mücadele edilmesi gerektiği mesajını vermiştir.
Tip 1 Diyabet(şeker) Hastalığı: Tip 1 Diyabet mutlak insülin eksikliğine yol açan pankreatik beta hücrelerinin otoimmun yıkımı ile karakterizedir. Erişkinlerde görülme sıklığı %5-10’dur. Yeni tanı tip 1 diyabetli erişkinlerin %25’inde diyabetik ketoasidoz (DKA) başlangıc bulgusu olabilir. Erişkinlerde insulin sekresyon(salınım) kapasitesindeki kayıp daha yavaş olduğundan hiperglisemi semptomları (poliuri,polidipsi) çocuklardan daha uzun sürebilir.
Belirtileri :
Bulantı ve kusma
Vücutta genel bir halsizlik ve yorgunluk hissi
Nadir de olsa karın ağrısı
Derin solunum
Nefeste aseton kokusu
Dalgınlık
Özellikle geceleri sık idrara gitme
Ağız kuruluğu
Çok su içme
Ciltte kuruluk
Tip 2 Diyabet(şeker) Hastalığı: Tip 2 diyabet erişkinde en sık diyabet tipi olup, hiperglisemi, değişik derecede insülin eksikliği ve direnci ile karakterizedir. Bircok hasta asemptomatik (semptom göstermeyen) olup, hiperglisemi ( yüksek kan glikozu) rutin laboratuvar testlerinde saptanır.
Belirtileri:
iştah iyi olmasına rağmen kilo kaybı
bazı durumlarda görme bozuklukları
Cilt yaralarının geç iyileşmesi
Kaşıntı
Sık sık enfeksiyon gelişmesi (özellikle idrar yolu enfeksiyonu)
Ellerle ve ayaklarda uyuşma-karıncalanma
Kadınlarda vajinal akıntı, kaşınma yakınmaları
Erişkinin latent otoimmun diyabeti (LADA): Erişkinlerin %2-12’sinde klinik tablo tip 2 diyabet ile benzer olup otoimmun nedenli insulin eksikliği hastalığın geç evrelerinde gelişir.
Gestasyonel ve Diğer Spesifik Tip Diyabet: Gestasyonel diyabet gebelik sırasında ortaya çıkan diyabeti tanımlarken, diğer spesifik tipler pankreası etkileyen bir çok nedenle ortaya çıkan kan şekeri yüksekliğini tanımlar.
Pre-Diyabet (Gizli Şeker) nedir?
Gizli şeker ( pre-diabet), halk arasında sıklıkla kullanılan bir terimdir. Araştırmalara göre Türkiye’de her üç kişiden birinde gizli şeker bulunmaktadır. Pre-diabetli bireylerin açlık ve tokluk kan şekerleri olması gereken değerden yüksektir fakat şeker hastalığı kabul edilebilecek seviyede olmadıkları için Tip2 diabet olarak değerlendirilmez. Ancak Tip2 diabet için çok büyük bir risk faktörüdür.
Gizli şeker belirtileri:
Obezite
Sık açlık hissetme ve çok yemek yeme ihtiyacı
Yüksek kan basıncı
Ani sinir, öfke atakları
Kolesterolünün artması
Halsizlik, yorgunluk hali
Bilişsel fonksiyonlarda bozulma ( odaklanamama)
Susuzluk, ağızda kuruluk hissi
Bulanık görme
Uykusuzluk
Ciltte meydana gelen koyulaşmalar, renk değişiklikleri
Gizli şeker hastaları tip2 diyabet adayı olarak görülürler. Bu durum korkutucu olsa da önlenebilir bir aşamadadır. Gizli şeker hayat tarzı değişiklikleri ve doğru bir tip2 diyabet hastalığına yakalanmadan iyileştirilebilir.
Sinirsel Şeker Hastalığı Nedir?
Şeker hastalığına bağlı olarak kan şekerinin ani olarak yükselip alçalması esnasında kişide ani öfke krizleri ve duygu değişimleri görülmesi durumudur.
Belirtileri :
Kontolsüz kilo kaybı
Normalden daha sık sinirli olma durumu
El ve ayaklarda titreme yaşanması
Cilt kurulukları
Görme bulanıklıkları
Odaklanma ve görmede bulanıklaşma
Halsizlik, yorgunluk
Sık sık idrara çıkma hissi
Şeker Hastalığı Tanısı
Diyabetin tanısında HbA1c değeri, Açlık Plazma Glukozu (APG) ya da Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT)’nden yararlanılır.
2006’da Dünya Sağlık Örgütü (WHO) diyabeti açlık plazma glukozu ≥126 mg/dl, oral glukoz tolerans testinde (OGTT) 2. saat plazma glukozu ≥200 mg/dl olarak tanımlamıştır. 2011’de ise HbA1c ≥%6,5 değerinin diyabet tanısında kullanılabileceği kararını vermiştir.
Şeker Hastalığı Tedavisi
Tedavide amaç; gün içerisinde glisemik kontrolün sağlanması, akut komplikasyon gelişim riskinin azaltılması, mikrovaskuler ve makrovaskuler kronik komplikasyonların önlenmesi, eşlik eden diğer sorunların düzeltilmesi ve böylelikle diyabetlide yaşam kalitesinin yükseltilmesidir.
Şeker hastalığında İlaç ile tedavi:
Oral Anti Diyabetik İlaçlar :
–α-glukozidaz inhibitörleri
– Biguanidler
–Metformin
–Tiazolidinedionlar = Glitazonlar
–Sulfonilureler
–Glinidler (Meglitinid analogları)
–Amilin Analogları
–İnkretin Bazlı ilaçlar
-İnkretinmimetikler (GLP-1 agonistleri)
İnsülin
Şeker Hastalığında Beslenme ve Egzersiz
Tıbbi beslenme tedavisinde amaç, glukoz düzeylerinin normale yakın düzeyde tutulmasını sağlamak, kardiyovasküler risk profilini azaltacak lipid(yağ) profilini sağlamak ve kan basıncını normal veya normale yakın seviyede tutmaktır.
Tıbbi beslenme tedavisi diyabet hastalarında önemli bir yere sahiptir. Diyetisyenlerce beslenme programı kişiye özel düzenlenmeli; planlamada hastanın beslenme alışkanlığı, boy, ağırlık, sosyoekonomik durumu bilinmelidir.
Basit ve rafine karbonhidrattan kaçınılması gerekmektedir, hazır paketli gıdalar, işlenmiş ürünler, çikolata, bisküvi, şeker oranı yüksek içecekler kan şekerinde ani yükselmelere neden olur.
Kompleks karbonhidratlara yer verilmesi gerekmektedir: Meyve, sebze, yeşillik, kurubaklagiller, keten tohumu, chia tohumu gibi bitki tohumları yüksek lif içerir. Lifli besinler kan şekerini ve kan kolesterolünü düşürür ve tokluk hissi sağlar.
Tuz tüketimini azaltılmalıdır
Öğünlerdekarbonhidrat, protein ve yağ dengesini gözetilmelidir. Tek tip beslenmeden kaçınılmalı ve her ana öğünde bol yeşillikli salata tüketilmelidir.
Uzun süreli açlık durumunda kan şekeri dengeleri bozulabilir. Öğün sayısı kişiden kişiye değişebilmekle beraber kişiye özel düzenlenen programda öğün düzeninin oluşturulması önemlidir.
Yüksek yağlı yiyeceklerden ve yağda kızartılmış hamur işlerinden uzak durulmalıdır.
Günlük yapılan 45 dakika hafif tempoda yürüyüş veya egzersizin kan şekerini düşürdüğü bilinmektedir.
Aldığımız kaloriden daha az kalori harcarsak kilo alımı gerçekleşir ve yüksek kalori alımı obeziteye neden olmaktadır, Tip2 Diyabet için obezite önemli bir risk faktörüdür. Kalori alımının dengelenmesine dikkat edilmelidir bunun için diyetisyen desteği alınmalıdır.
KARAMAN, Ö., & ELGİN CEBE, G. (2016). Diyabet ve Türkiye’de antidiyabetik olarak kullanılan bitkiler.
ÇALIK, A. (2017). DİYABET TEDAVİSİNDE KULLANILAN TAMAMLAYICI VE ALTERNATİF TEDAVİLER: LİTERATÜR DERLEMESİ. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1(2), 79-84.
Dinççağ, N. (2011). Diabetes mellitus tanı ve tedavisinde güncel durum. İç Hastalıkları Dergisi, 18(4), 181-223.
ORHAN, U. E. N., & ASLAN, M. (2010). Diyabet tedavisinde kullanılan bitkisel ürünler ve gıda destekleri. Diyabet ve Obezite, 27.
Uygur, M. M., & Yavuz, D. G. (2017). Diyabet tanısı ve sınıflandırılması. Turkiye Klinikleri J Nutr Diet-Special Topics, 3(3), 120-129.
Coşansu, G. (2015). Diyabet: Küresel bir salgın hastalık. Okmeydanı Tıp Dergisi, 31, 1-6.
Holt, R. I., Cockram, C., Flyvbjerg, A., & Goldstein, B. J. (Eds.). (2017). Textbook of diabetes. John Wiley & Sons.
