Titreme hastalığı olarak da bilinen tremor vücudun bir bölümünün istemsiz salınım hareketidir.  Tremor nörolojik ve sistemik hastalıkların sebep olduğu bir semptomdur. Bu nedenle tremoru olan bir hasta teşhis edilirken tremorla birlikte diğer belirtiler araştırılmalı, dikkatli bir hasta öyküsü alınmalı ve fizik muayene yapılmalıdır.

Tremor belirtileri Nelerdir?

• Ellerde, kollarda, kafada, bacaklarda veya gövdede ritmik sallanma,
• Titrek ses tonu,
• Yazma ve çizme zorluğu,
• Çatal – bıçak tutma ve kontrol etmede problemler.

Titreme; stres veya güçlü duygusal deneyimlerle bireyin fiziksel olarak yorgun olduğu zamanlarda, kişinin belirli pozisyonlarda durması veya belirli hareketleri yapması gibi durumlarda tetiklenebilir veya kötüleşebilir.

Tremor Teşhisi 

Tremor teşhisinde uzmanlar fiziki muayene, detaylı nörolojik muayene ve bazı testler yapabilir. Bunlar kan, idrar testi ve ayrıca bir elektromiyografi (EMG)  testidir. EMG testi istemsiz kas aktivitesini ve sinir uyarımına verilen kas cevabını ölçer. Tanıda MRG, BT gibi görüntüleme yöntemleri de kullanılabilir.

Hastalar karakterize edilirken;

• Hastaların tıbbı öyküsü alınır. Tıbbı öykü alınırken titremenin başlangıç yaşı, zaman içindeki gelişimi, aile öyküsü, ilaçlara ve toksinlere maruz kalma durumu sorgulanır.
• Titremenin özellikleri belirlenirken anatomik dağılımı, aktivasyon durumu ve tremor sıklığı araştırılır.
• Tremorun ilişkili sistemik ve nörolojik belirtileri araştırılır.

Tremor genel olarak izole tremor ve kombine tremor olarak sınıflandırılır. İzole tremorde fiziksel anormallik olarak sadece titreme görülür. Kombine tremorde ise titreme sistemik veya nörolojik belirtiler ile birlikte ortaya çıkar.

Tremorun anatomik dağılımı

• Fokal tremor: Vücudun sadece bir bölgesinde titreme görülür, örneğin ses veya baş, çene ve el gibi bir uzuv etkilenir. 
• Segmental tremor: Vücudun üst veya alt kısmındaki iki veya daha fazla bitişik vücut parçası etkilenir, örneğin baş ve kol titremesi 
• Hemi-tremor:Titreme vücudun bir tarafında görülür.
• Jeneralize (genel) tremor: Titreme iki taraflı olarak üst ve alt gövdede görülür.

Akut ve Subakut Titreme Bozuklukları

Titreme akut veya subakut olarak (saatler, günler veya haftalar içinde) olarak geliştiğinde, genellikle beyin hasarı oluşturan bir ilaca, toksine veya akut tıbbi hastalığa bağlı olarak oluşur.  Başka bir titreme türü olan psikojenik tremorde ise titreme akut olarak başladığında ve başka nörolojik belirti olmadığında da dikkate alınır.

Kronik Titreme Bozuklukları

Kronik tremor bozuklukları sinsice başlar ve yıllar içinde kademeli olarak ilerler. En yaygın kronik tremor sendromları, esansiyel tremor, parkinsonizm (örn., Parkinson hastalığı) ile birlikte istirahat (dinlenme tremoru), distonik tremor ve ataksi ile aksiyon tremorudur.

Esansiyel tremor (ET) en yaygın olanıdır. Parkinson hastalığında titreme vücudun çeşitli bölgelerinde dinlenme(istirahat) veya hareket titremesi olarak görülür. İstirahat tremoru, kişiler dinlenme halindeyken ve kaslar istemli bir şekilde kasılı değilken ortaya çıkan tremor tipidir. Hareket tremoru ise kişiler hareket halindeyken ve kaslar istemli bir şekilde kasılı iken ortaya çıkan tremor tipidir.

Esansiyel Tremor Nedir?

Hem motor, hem de motor olmayan belirtilerin görüldüğü esansiyel tremor dünyada en sık görülen hareket bozukluğudur. Bu titreme hastalığı her yașta görülebilmekle birlikte sıklığı yaşla artmaktadır.  Esansiyel tremor genellikle kalıtsaldır bu yüzden hastaların detaylı aile öyküsünün bilinmesi önemlidir. Hastalığın nedeni bilim dünyasında halen tam anlamıyla anlaşılamadığı için araştırma ve klinik uygulamada hastalara tanı koyarken genelde zorluk yaşanır. Bu nedenle esansiyel tremorlu hastalar çoğu doğru tanımlanamamakta ve uygun tedavi olanağını kaçırmaktadır.

Esansiyel tremoru olan hastaların çoğunda onlarca yıl içinde ilerleyen hafif ila orta şiddette titreme vardır ve bu hastaların çoğu titremeleri için hiç doktora gitmemiştir. Esansiyel tremorun başlangıç yaşı genellikle 40 yaş üstü olarak bilinse de durum o kadar sinsi gelişir ki, başlangıç yaşı genellikle belirsizdir. 

Esansiyel Tremor Tedavisi 

Esansiyel tremorun kesin tedavisi ilaçlarla mümkün olmamaktadır. Farmokolojik tedavi genellikle titreme hastalığını tedavi etmede yetersizdir. Propranolol, primidon, topiramat ve gabapentin gibi ilaçlar bazı çalışmalarda etki göstermiştir, ancak genellikle yaşlı insanlar tarafından iyi bir şekilde tolere edilememektedir.

Esansiyel tremor tedavisinde ilaçların her birine düşük dozda başlanması ve ilerleyen haftalarda ilaç dozlarının dikkatli ve yavaş bir şekilde ayarlanması önerilir. Bu ilaçların hiçbirinin güçlü bir doz-yanıt ilişkisi yoktur, bu nedenle dozlama büyük ölçüde deneme yanılmadır. Birçok hasta ilaçları maliyet, yan etkiler veya düşük etkinlik nedeniyle bırakır. 

Hastalar sıklıkla etanolden bir fayda gördüğünü belirtirler, ancak etanol ile ilgili objektif çalışmalar çoğu hastada düşük bir fayda ortaya koymuştur. Ayrıca, fayda kısa sürelidir ve etanol metabolize edildiğinde titreme şiddetlenir. Bu yüzden uzmanların çoğu, esansiyel tremor tedavisi için etanol önermez.

Parkinson Hastalığı Nedir?

Parkinson hastalığı ilk olarak 1817’de James Parkinson tarafından tanımlanmıştır. Parkinson hastalığı, orta beyindeki substantia nigra’da (SN) dopaminerjik sinirlerin kademeli olarak kaybına bağlı nörodejeneratif bir hastalıktır. Parkinson hastalığında stirahat( dinlenme) tremoru, kas sertliği ve yavaş hareket dâhil olmak üzere bazı motor bozukluklar meydana gelir.

Parkinson Hastalığının Sıklığı Ve Başlama Yaşı

Parkinson hastalığı genellikle 40-70 yaşları arasında başlar ve 65 yaş üstü insanlarda görülme sıklığı yaklaşık %1’dir.  Parkinson 20 yaş altında çok nadir görülür. Eğer 20 yaş altında başlarsa genç başlangıçlı parkinson olarak adlandırılır,  patolojisi diğer Parkinson türlerinden farklıdır, genellikle kalıtsaldır ve Wilson hastalığı veya Huntington hastalığına bağlıdır. Parkinson erkeklerde kadınlardan 3:2 oranında daha yaygın görülür.

Parkinson Hastalığı Tedavisi

 Bugün halen parkinson hastalığının tedavisinde en etkili ve stardart olarak kabul edilen ilaç levodopa’dır. Ancak levodopa’nın hastanın yaşam kalitesini bozacak şekilde bazı yan etkilere sebep olduğu, etkinliğinin zamanla giderek azaldığı ve bazı Parkinson hastalığı septomlarında etkili olmadığı bilinmektedir. Levodopaya ek olarak dopamin agonistleri ve MAO-B inhibitörleri, Katekol-O-metiltransferaz inhibitörleri,  Amantadin ve Antikolinerjik (antimuskarinik ) ilaçlar ve bu ilaçların bileşimi Parkinson hastalığını tedavi etmek için kullanılır. Ancak bu ilaçlar parkinsonu kesin olarak tedavi etmediği gibi olası yan etkileri, uzun süre kullanım gerekliliği ve yüksek maliyeti hastaları epey zorlamaktadır.

Flapping Tremor Nedir?

 İlk olarak 1949’da Adams ve Foley tarafından tanımlanan flapping tremor diğer adıyla asterixis önemli bir klinik belirtidir ve altta yatan asıl hastalık hakkında ipucu verir. Flapping tremorunda, kas gruplarının kasılması aralıklı olur ve zamanla bir motor bozukluk durumu meydana gelir. Genellikle  bilek, metakarpo-falangeal ve kalça eklemlerinde iki taraflı flapping tremoru olarak kendini gösterir. Dil, ayak ve herhangi bir iskelet kasında da görülebilir. Yüz kasları hariç, titreme vücudun her iki tarafında asenkron bir şekilde ortaya çıkar. Flapping tremorunun meydana geldiği kesin mekanizma bilinmemektedir.

Flapping Tremor Nedeni ve Tedavisi

 

• Hepatik ensefalopati, 
• Böbrek yetmezliği, 
• Metabolik ensefalopati, 
• CO2 toksisitesi 
• Wilson hastalığı
• Bazı psikotrop ilaçlar veya bunların birleşimi flapping tremoruna neden olabilir.
• Flapping tremorunu tedavi etmek için tremora sebep olan ve altta yatan etkenlerin bulunması ve teşhis edilmesi gerekir.

Tremor Hastalığında Bitkisel Tedavi ve Gıda Takviyesi

Şifalı bitkiler binlerce yıl önce dünya üzerinde farklı milletler tarafından keşfedilmiştir. Bu bitkiler, güvenirlikleri, etkinlikleri, kabul edilebilirlikleri ve kimyasal ilaçlara kıyasla nispeten daha az yan etkileri nedeniyle birçok toplulukta ve ülkede yüzyıllardır kullanılmaktadır.

Araştırmalar, bu bitkilerin ekonomik değerlerinin yanı sıra içlerinde tespit edilen fenolik bileşiklerin antioksidan etkisinden dolayı çeşitli toplulukların sağlık ve refahında özel bir yere sahip olduklarını da göstermiştir. Çünkü antioksidan maddeler vücudumuzda çeşitli hastalıklara yol açan oksidatif stres ve inflamasyonu engelleyerek kanser, diyabet ve hipertansiyon gibi kronik olarak adlandırılan hastalıkların tedavisinde kullanılır ve hastalık oluşumunu engeller.

Tremor hastalığında bitkisel tedavi titremeyi meydana getiren sebebe yönelik olmalıdır. Çünkü tremor yani titreme hastalığı genel anlamda sebep değil bir sonuçtur.

• Parkinson hastalığında bitkisel tedavinin etkinliğini araştıran in vivo ve in vitro (organizma ile ve laboratuvar ortamında) yapılan bir çalışmada çin takkesi (Scutellaria baicalensis ) ve mavi kaside otu (Scutellaria lateriflora ) bitkisinin köklerinden elde edilen baicalein maddesinin kas titremesini azalttığı ve nörolojik faaliyetleri düzenlediği görülmüştür.
• Deneysel bir çalışmada ise parkinson oluşturulan sıçanlara uzun süre siyah çaydan elde edilen özler verilmiştir. Sonuç olarak siyah çay özünün parkinson hastalığında görülen dopamin yetersizliğiı ve nöron kaybı tablosunda bir iyileşme görülmüştür.
• Afrika bölgesinde yetişen bir bitki olan Albizia adianthifolia bitkisininde antioksidan özelliği olan apigenin miktarı yüksektir. Yapılan deneylerde Albizia adianthifolia su ekstraktı (özü)nın içerdiği apigeninin parkinson ve diğer nörolojik hastalıklarda bilişsel fonksiyonları düzelttiği ve geliştirdiği görülmüştür.
•  Olumlu sonuçlar bulunan çalışmalarda kullanılan bitkiler genellikle oksidatif stresi azaltan antioksidan özelliği yüksek olan bitkilerdir. 
• Tremorun başlama nedenine bağlı olarak çeşitli bitkilerin faydaları görülmüştür. Bunlar; keven, karabaş otu, günlük sakızı, çörek otu, sarımsak ve çoban çökerten bitkileridir. 
• Tremor tedavisinde bitkileri tedavi olarak kullanmadan önce fitoterapi alanında uzman bir hekime danışılması önerilir.

Hazırlayan: Uzman Diyetisyen Sibel Ataseven

Kaynakça 

 

• Elble, R. J. (2017). Tremor (pp. 311-326). Springer International Publishing.
• Milanlıoğlu, A. (2012). Esansiyel Tremora Bir Bakıș. Kafkas Tıp Bilimleri Dergisi, (1), 29-33.
• Rabiei, Z., Solati, K., & Amini-Khoei, H. (2019). Phytotherapy in treatment of Parkinson’s disease: a review. Pharmaceutical biology, 57(1), 355-362.
• Nayak, R., Pandurangi, A., Bhogale, G., Patil, N., & Chate, S. (2012). Asterixis (flapping tremors) as an outcome of complex psychotropic drug interaction. The Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neurosciences, 24(1), E26-E27.
• Mu, X., He, G., Cheng, Y., Li, X., Xu, B., & Du, G. (2009). Baicalein exerts neuroprotective effects in 6-hydroxydopamine-induced experimental parkinsonism in vivo and in vitro. Pharmacology Biochemistry and Behavior, 92(4), 642-648.