Ballıbaba (Lamium album L.) bitkisi Lamiaceae familyasına ait, 15-50 cm yükseklikte, beyaz çiçekli ve çok yıllık otsu bir bitkidir. Gövdesi dört köşeli ve tüylü, yaprakları saplı ve karşılıklıdır. Bitkinin kuvvetli ve özel bir kokusu vardır. Tadı biraz acımsıdır. Kuzey ve Doğu Anadolu dağlarında yetişir. Bizim ülkemizde ise farklı ballıbaba türleri yetişmektedir. L. maculatum L. (Lekeli ballıbaba) ve L. purpureum L. (Kırmızı-mor ballıbaba) türleri de Türkiye’de yetişir ve Lamium album L. gibi kullanılır.

Yapılan araştırmalar Antik çağda ballıbaba otunun çeşitli amaçlar için kullanıldığını gösteriyor.  Antik Çağda ballıbaba otunun ruh halini iyileştirdiği, canlılığı artırıcı olduğu, kalbi neşelendirdiği, melankoliyi uzaklaştırdığı ve hayat ruhunu canlandırdığı düşünüldüğü bilinmektedir.

1. Ballıbaba aynı zamanda Avrupa, Çin ve Japonya’nın farklı ülkelerinde çoğunlukla belirli on yıllarca süren açlık sırasında alternatif beslenme olarak kıtlık yemeği olarak da kullanıldı.

Sarı Ballıbaba Nedir?

Sarı ballıbaba (Lamium galeobdolon) Avrupa ve Batı Asya’ya özgü bir bitkidir. 

Bazı kaynaklarda Lamiastrum galeobdolon ya da Galeobdolon luteum olarak geçer. 40-80 cm büyüyebilir. Yapraklar karşılıklı ve saplı, genişçe yumurtamsı, yüreksi tabanlı ve dişli kenarlıdır. Yaprakların alt yüzeyi sıklıkla morumsudur. Taç sarı renklidir.

Sarı Ballıbaba Otu Faydaları

• Spazm çözücü,
• Büzücü,
• İdrar söktürücü,
• Balgam söktürücü,
• Kanama durdurucu ve kan damarlarını daraltıcıdır.

Mor Ballıbaba Otu Nedir?

Mor Ballıbaba  (Lamium purpureum) 5-35 cm büyüyebilir. Yapraklarda ince tüyler görülür; altı yeşil, üstü mor gölgelidir. Kış mevsiminde ılık havalarda dahi çiçek üretebilir. Tohumlar olgunlaştığında doğrudan dışarı ekilebilir. Halk arasında “bal otu” olarak bilinir.

Mor Ballıbaba Bitkisi Faydaları

• Terletici,
• İdrar söktürücü,
• Büzücü,
• Müshil, 
• Kanama durdurucu özelliği vardır. 
• Kaynatılarak hazırlanan özü, hemoraji kontrolünde yararlıdır. 
• Ezilmiş yaprakları kesik ve yaralar için kullanılır. 
• Üst bölümleri boğaz ağrısı ve bademcik iltihabı durumlarında kullanılır.

Ballıbaba Bitkisinin Faydaları

Ballıbaba otu faydaları, iridoidler, flavonoidler, fenolik asitler, izoscutellarein türevleri gibi birçok tedavi edici özelliği olan bileşikleri içermesinden ileri gelmektedir.

Geleneksel tıpta ve halk hekimliğinde;

• • Antiinflamatuar –iltihap kurutucu,
  • Antiseptik olarak,

• İdrar yolları hastalıklarında, 
• Menoraji (anormal uterin kanama) tedavisinde,
• Rahim kanaması tedavisinde,
• Vajinal ve rahim ağzı iltihabı tedavisinde,
• Lösore (genital akıntı) tedavisinde,
• Genellikle kadın rahatsızlıklarının ilacı olarak,
• Mukolitik (balgam söktürücüleri) ve antispazmodik (spazm giderici) aktivitesinden dolayı kronik bronşit veya farenjit tedavisinde,
• Cilt iltihaplarında kullanılır.

Ballıbabanın Kanıtlanmış Faydaları

Antiviral etkili:  

Yapılan bilimsel çalışmalarda ballıbaba otunun viral enfeksiyonlara karşı etkili olduğu görülmüştür. Bu çalışmalar, ballıbaba otunun umut verici potansiyel bir doğal antiviral madde kaynağı olabileceğini gösteriyor.

Antimikrobiyal etkili:  

Antibiyotiklerin istenmeyen yan etkileri ve patojen mikroorganizmaların bu ajanlara karşı geliştirdiği direncin artması nedeniyle, son zamanlarda bitkilerden elde edilen ekstraktlara ve zararsız biyolojik olarak aktif bileşiklere ilgi duyulmaktadır. Bitkisel bazlı antimikrobiyallerin muazzam bir tedavi potansiyeli vardır. Bulaşıcı hastalıkların tedavisinde ve sıklıkla sentetik antimikrobiyallerle ilişkili yan etkilerin çoğunun hafifletilmesinde etkilidirler. Ballıbaba otu da bu bitkilerden bir tanesidir, yapılan çalışmalarda ballıbaba otunun antimikrobiyal etkileri kanıtlanmıştır.

Antioksidan etkili:

Serbest oksijen radikalleri inflamasyon ve kanser dahil birçok hastalığın oluşmasında rol oynar. Tıbbi bitkilerin antioksidan ve serbest radikal temizleme aktiviteleri esas olarak flavonoidler ve fenilpropanoidler gibi fenolik içeriklerine bağlanmaktadır. Ballıbaba bitkisi içerdiği iridoidler, flavonoidler, fenolik asitler, izoscutellarein bileşikleri sayesinde etkili antioksidan etki göstermiştir.

Antikanser etkili: 

Ballıbaba bitkisinin özlerinin antioksidan aktiviteye sahip bileşiklerin, özellikle fenolik bileşiklerin, tümör ilerlemesini ve hücre çoğalmasını engelleyebildiği biliniyor.

Antiinflamatuar etkili:

Yüksek inflamasyon (iltihap)  birçok hastalığın temelinde yatan bir durumdur. Yüksek inflamasyondan korunmak ve ve azaltmak için Ballıbaba otundan yararlanılabilir. Ballıbaba bitkisi antiinflamatuar etkilere sahip olduğu görülmüştür.

Yara iyileştirici etkili:

Ballıbaba otunda bulunan iridoidler, flavonoidler, fenolik asitler, izoscutellarein bileşiklerinin yara iyileştirici özelliği olduğu bilinmektedir.

Antidiyabetik etkili: 

Yapılan çalışmalarda ballıbaba otunun yüksek kan glukoz seviyelerini düşürdüğü ve dolayısıyla antidiyabetik etkili olduğu gösterilmiştir.

 Ballıbaba Otu Nasıl Kullanılır?

Ballıbaba bitkisinin idrar yolları hastalıklarında kullanımı geleneksel tıpta oldukça yaygındır. Bitki yapısı gereği idrar söktürme özelliği ile böbreği rahatlatıcı etki gösterir.

• 1 litre kaynamış suyun içerisine kurutulmuş bitkiden 1 yemek kaşığı kadar eklenir. 15 dakika demlenir, gün içerisinde aç veya tok karına içilebilir. 
• 1 bardak kaynamış suya 1 çay kaşığı kadar kurutulmuş bitki eklenir. 15 dakika demlenir, günde 3 defa içilir.

** Limon, tarçın veya bal ile tatlandırılabilir. Şeker hastalığı olanların bal tüketirken dikkatli olmaları önerilir.

Ballıbaba bitkisi Dünya Sağlık Örgütünün belirlediği pozitif bitki listesinden seçilmiş olup yüzyıllardır geleneksel tıpta kullanılan bitkilerdendir. Önerilen dozlarda herhangi bir yan etkisi bulunmamaktadır.

Hazırlayan: Uzman Diyetisyen Sibel Ataseven

 Kaynakça 

• Baytop, T. (1984). Türkiyede bitkiler ile tedavi (geçmişte ve bugün) (Vol. 40). İstanbul                 Üniversitesi.
• Yordanova, Z. P., Zhiponova, M. K., Iakimova, E. T., Dimitrova, M. A., & Kapchina-Toteva, V. M. (2014). Revealing the reviving secret of the white dead nettle (Lamium album L.). Phytochemistry Reviews, 13, 375-389.
• https://kocaelibitkileri.com/ 
• Kelayeh, T. P. S., Abedinzade, M., & Ghorbani, A. (2019). A review on biological effects of Lamium album (white dead nettle) and its components. Journal of Herbmed Pharmacology, 8(3), 185-193.
• Paduch, R., Matysik, G., Wójciak-Kosior, M., Kandefer-Szerszen, M., Skalska-Kaminska, A., Nowak-Kryska, M., & Niedziela, P. (2008). Lamium Album Extracts Express Free Radical Scavenging and Cytotoxic Activities. Polish Journal of Environmental Studies, 17(4).