Çiriş Otu Nedir? Çiriş Otunun Faydaları

Çiriş otu (Asphodelus aestivus) 100-150 cm yükseklikte, rozet yapraklı, beyaz veya pembemsi renkli çiçekleri olan, çok yıllık ve otsu bir bitkidir. Kökler parmak biçiminde, şişmiş ve yumru görünümü almıştır. Anadolu’da oldukça yaygın bir türdür.

Kökleri (Radix Asphodeli) nin tedavide kullanılışı eski yazarlar (Dioscorides, İbn Baytar gibi) tarafından tarif edilmiştir.

- Antik çağlardan bu yana ve günümüzde bazı bölgelerde çiriş otu, eski Yunan, yerli Korsikalılar İspanya, Güney Fransa ve Türkiye gibi Akdeniz kültüründe geleneksel bir bitki olarak kullanılmıştır.
- Çiriş otunun yemeklik kullanımı İspanya’da yaprakları, körpe sürgünleri ve yumruları haşlanarak tüketilmektedir.
- İtalya’da genç sürgünleri haşlanarak, yaprakları ise Burrata peynirine sarılarak tüketilmektedir.
- Nişasta bakımından zengin olan çiriş otu kökü, Fransa’da fakirlerin ekmeği olarak adlandırılan bir kıtlık yemeği olarak kabul edilirdi ve patatesin ortaya çıkışından önce özel bir öneme sahipti.
Çiriş otu (Asphodelus aestivus) Türkiye’de sebze yemeği, çorbası, salatası ve pilavı yaygın olarak pişirilerek tüketilmektedir.

İçindekiler

Çiriş Otu Faydaları Nelerdir?

Kültürel-tarihsel bağlamın ötesinde çiriş otu, bu bitki türüne atfedilen birçok iyileştirici özelliği nedeniyle Akdeniz Bölgesi’nin geleneksel tıbbında da kullanılmaktadır.

Çiriş otu bitkisinin bileşiminde antrakinonlar, flavonoidler, C vitamini, steroller, yağ asitleri, lipid ve triterpenler bulunur. Sağlığa olan faydalarının bu bileşiklerden ileri geldiği bilinmektedir.

Chilandar tıbbi kodeksindeki kayıtlar, bu bitkinin bazı göz ve cilt rahatsızlıklarının tedavisinde kullanımını anlatmaktadır.

Kuzey Karadağ’da bu bitkinin toprak üstü kısımları sedef hastalığının tedavisinde kullanılmaktadır.

Anadolu tıbbında bu bitkinin yumru ve kökleri;

Hemoroit,
Basur,
Nefrit,
Yanık,
Yaralara karşı kullanılmaktadır.
Dâhilen idrar artırıcı olarak etkilidir. İslam tababetinde, merhem halinde, haricen yara tedavisinde kullanılmıştır. Adana bölgesinde yetişen bitkilerin kökleri kullanılarak biyogaz elde edilebileceği gösterilmiştir.

Antioksidan etkili: Çiriş otunun kimyasal içeriğinde flavanoid adı verilen antioksidan maddeler bulunur, bu maddeler vücuttaki oksijenlenmeyi artırır, dokuların ve organların daha iyi çalışmasını sağlayarak birçok kronik hastalıktan korur.

Antimikrobiyal etkili: Çiriş otu antimikrobiyal bileşikler içerir. Yapılan bilimsel çalışmalarda çiriş otunun bakteri ve mantar enfeksiyonlarına karşı etkili olduğu bulunmuştur.

Bağışıklığı güçlendirir: Çiriş otunun beyaz kan hücrelerini (WBC) artırdığı ve bu yüzden savunma sistemimiz için önemli bir özelliğe sahip olduğu rapor edilmektedir.

Deri ve Saç sağlığında etkili: Çiriş otu C vitamini, antioksidanlar ve çeşitli besinsel öğeler içerir. Bu bileşikler saç ve deriyi besler, canlılık kazandırır ve saç dökülmelerini azaltır. Bu etkilerinden dolayı çiriş otunun saçkıran gibi saç ve deri problemlerinde kullanılabileceği düşünülmektedir.

Çiriş Otu Nasıl Pişirilir?

Çiriş Yemeği Nasıl Yapılır?

İçerik: Çiriş otu, soğan, zeytinyağı, pirinç, salça, tuz.

Zeytinyağını bir tencereye alıp ısıtın. Üzerine soğanı yemeklik doğrayıp kavurun. Domates salçasını ekleyip kavurmaya devam edin. Yemeğin içerisine iri doğradığınız çiriş otlarına pirinç ve tuz ilave edin. Üzerine çıkacak kadar sıcak su ilave edip tencerenin kapağını kapatın. Pirinçler yumuşayınca karabiberi ekleyip karıştırın. Ocaktan alıp 10-15 dakika dinlendirdikten sonra servis yapın.

Çiriş Pilavı Nasıl Yapılır?

İçeriği: Pilavlık bulgur, çiriş otu, tereyağı, zeytinyağı, domates, salça, karabiber, tuz.

Yıkanmış olan çiriş otları kesilerek pilava hazır hale getirilir. 3 ya da 4’e bölmeniz yeterli olacaktır. Pilav tenceremizin içine yağlarımızı koyup, eriyince çiriş otları eklenerek, tuz ve karabiber ile kavrulur. Kavrulan otların üzerine bulgurlar eklenir ve karıştırılır. Üzerine kaynayan suyumuz eklenir ve tuzu da eklenerek pişmeye bırakılır. Suyunu çeken pilavımızın altı kapatılır ve 10 dakikalık bir demlenme sonrasında servis edilir.

Çiriş Çorbası Nasıl Yapılır?

İçerik: Çiriş, sıvı yağ, kuru soğan, salça, tereyıağ, köftelik bulgur, pul biber, karabiber, tuz.

Çiriş otunu yıkayın ve süzülmeye bırakın. Kuru soğanı soyup yıkayın ve doğrayın. Tencereye sıvı yağ ve tereyağını alıp üzerine doğradığınız soğanları ekleyin. Soğanlar pembeleşene kadar soteleyip üzerine salçayı ekleyin. Salçayı bir-iki dakika çevirip üzerine yıkadığınız çiriş otlarını ilave edin. Otların üzerine pul biber, karabiber, kaya tuzu ve soğuk su ekleyip kaynamaya bırakın. Kaynamaya başlayınca ocağı kısıp çirişin pişmesini bekleyin. Çirişler biraz pişince üzerine bulguru ekleyip kaynatmaya devam edin. Bulgurlar pişince ocağı kapatıp çiriş çorbasını biraz dinlendirip sıcak sıcak servis edin.

Çiriş Salatası Nasıl Yapılır?

İçerik: Çiriş otu, domates, soğan, maydanoz, zeytinyağı, üzüm sirkesi, karabiber, pul biber, tuz.

Tüm malzemeler istenilen şekle göre doğranır ve soslanır.

Yoğurtlu Çiriş Çorbası Nasıl Yapılır?

İçerik; Çiriş, yoğurt, sarımsak, tuz, sıvı yağ, pul biber, nane.

Çiriş küçük küçük doğranıp yıkanır. Bir tencereye sıvı yağ ilave edip, çirişleri üzerine ilave edelim ve kendi suyu çıkıp o suyu çekene kadar ocakta karıştırıp pişirelim. Ocağı kısalım ve biz bu arada büyük bir kaseye yoğurdu, suyu ve unu koyup çırpalım ve ocakta pişen çirişin üzerine karıştırarak ilave edelim. Ardından ocağı daha hızlı hale getirip, karıştırıp kaynamasını sağlayalım. Tavaya sıvı yağ koyalım ve sarımsak koyup, kuru nane ilave edip, tencerede pişen çirişin üzerine dökelim. En son tuzunu ilave edip, ocağı kapatıp, dinlendirelim.

Çiriş Böreği Nasıl Yapılır?

İçerik; Çiriş, sıvı yağ, soğan, biber salçası, karabiber, yufka, yumurta, yoğurt, çörek otu.

Çirişi yıkayıp, küçük küçük doğruyoruz. Sonra tenceremize 4 yemek kaşığı sıvı yağı alıp soğanları, salçayı ve baharatları atıyoruz. En son çirişi ekleyip kavuruyoruz ve soğumaya bırakıyoruz. Bir yandan da 2 yumurta akını, yağı ve suyu ekleyip çırpıyoruz. Daha sonra yufkamızı serip, bir fırça yardımıyla hazırladığımız harcı sürüp içine çiriş harcını da ekleyip yuvarlıyoruz. Fırın tepsisine istenilen şekilde yerleştirebilirsiniz.

** Yemek yaparken kullanacağınız salça ve sosları doğal ve ev yapımı, yağı da zeytinyağı olarak tercih etmeniz çok daha faydalı olacaktır.

Hazırlayan: Uzman Diyetisyen Sibel Ataseven

Kaynakça

Baytop, T., Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi,Nobel Tıp Kitapevleri, İstanbul, 1999.
Çalış, I., Birincioǧlu, S. S., Kırmızıbekmez, H., Pfeiffer, B., & Heilmann, J. (2006). Secondary metabolites from Asphodelus aestivus. Zeitschrift für Naturforschung B, 61(10), 1304-1310.
valuation of antioxidant and antifungal potential of Asphodelus aestivus Brot. growing in Turkey.
Dekić, M. S., & Selimović, E. S. (2021). New Natural Products from Asphodelus albus MILL. Essential Oil. Chemistry & Biodiversity, 18(7), e2100103.
Karataş, F., Bektaş, İ., Birişik, A., AYDIN, Z., & Kurtul, A. (2011). Çiriş Otu’nda (Asphodelus Aestivus L.) Suda Çözünen Bazı Bileşiklerin Araştırılması. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fen Dergisi, 6(1), 35-39.