İnsanlar yaradılıştan bu yana sağlığa yararlı olabilecek bitkisel çözümler denemişlerdir. Bitkisel tedavi, bitkisel kür, doğal ilaç ya da alternatif yöntemlerle hastalıklardan korunmak için bitkileri kullanmışlardır. Bunlar arasında eskiden beri süregelen çörek otu vardır. Çörek otu (Nigella sativa) Ranunculaceae familyasına ait olan bir bitkidir. Çörek otu içerisinde bulunan önemli bileşenler sayesinde birçok etkiye sahiptir. Anti-enflamatuar, analjezik, mide koruyucu, karaciğer koruyucu başta olmak üzere hastalıklardan koruma ve tedavisinde etkisi çok fazladır. Bu etkiyi içerisinde bulunan Thymoquinone (TQ) ve Nigella sativa oil (NO) bileşikleri sayesinde göstermektedir. 

Çörek otu (Nigella sativa), Ortadoğu ülkelerince birçok hastalığa faydası olduğu için “Habbat Al Barakah” ya da “Kutsanmış Tohum” olarak da bilinmektedir. Peygamber efendimiz de çörek otunu kullanmıştır ve Peygamber Tıbbı olarak bilinmekte olup Tibb-e Nabwi’de (Peygamberlik Tıbbı) günlük olarak tavsiye edilmektedir.

Çörek Otu Nedir?

Nigella sativa, Ranunculaceae (düğünçiçeğigiller) familyasına aittir. Güney Avrupa, Kuzey Afrika ve Güneybatı Asya’ya özgü olan Nigella sativa, Orta Doğu Akdeniz ülkeleri dahil olmakla beraber Suriye, Hindistan, Pakistan gibi ülkeler de daimî olarak tarımı yapılan, bir yıllık, otsu bir bitkidir. Çörek otunun çiçekleri Haziran ve Temmuz aylarında açmakta olup içerisinde kapsül şeklinde meyvesi bulunur. Bu meyvede çok fazla tohum vardır ve bu tohumlar bitkinin en önemli kısmıdır. Dünyada 20 çeşit Nigella sativa bulunup bunların 14 tanesi ülkemizde bulunmaktadır. Türkiye de Kuzey Anadolu, Akdeniz bölgesi ve Trakya’da tarımı yapılmakta olup en yaygın olarak Afyon, Isparta, Konya, Burdur gibi yörelerde üretilmektedir. Ülkemizde çörek otu farklı isimlerle de bilinmektedir. Bunlar; ekilen çörek otu, kara çörek otu ve siyah kimyondur.

Çörek otu içerisinde 2 adet bileşen vardır. Bu bileşikler Thymoquinone (TQ) ve Nigella sativa oil (NO) ‘dur. Çörek otu içerisinde bulunan bu önemli bileşenler sayesinde anti-enflamatuar, analjezik, hepato koruycu, mide koruyucu ve diğer birçok sağlık üzerine yararları bulunmaktadır. 

Çörek otu eski zamanlardan beri baharat amacıyla da kullanılmaktadır. Aynı zamanda gıdaları koruyucu etkisi de vardır. 

Çörek otunun düşük bir toksit etkisi bulunmaktadır. Bu toksisiteyi içerisinde bulunan alkaloid ve saponin varlığı oluşturmaktadır. Yüksek alkaloid alımı yan etkilere sebep olabilir. 

Çörek Otu Yağının Faydaları

Çörek otu birçok yararlı etkiye sahip olup bu yararları içerisindeki Thymoqinone ve çörek otu yağından gelmektedir. Bu etki aynı zamanda çörek otunun toplanmış olduğu mevsime, çeşide, iklime ve yöreye göre farklılık göstermektedir. Çörek otu tohumlarının yapısında uçucu yağlar, fosfolipitler, sabit yağlar, polifenoller, fitosteroller, proteinler, lifler, karbonhidratlar, mineraller, vitaminler, organik asitler, reçine, alkaloidler, metarbin, tanenler ve saponinler gibi biyoaktif bileşenler bulunmaktadır. 

Çörek otu yağı damıtma yöntemiyle elde edilmektedir ve sağlık üzerine birçok yararı bulunmaktadır. 

Nigella sativa oil; antioksidan, anti-inflamatuar, anti-mikrobiyal, anti-tümör ve immünomodülatör birçok özelliğe sahiptir. 

• Çörek otu yağı yüksek bir antioksidan etkiye sahiptir. Çörek otu yağı serbest radikal temizleyicidir ve antioksidan parametreleri üzerine etkilidir. 
• Çörek otu uçucu yağı gıdalardaki oksidasyonu engellemek amacıyla kullanılmaktadır.
• Çörek otu yağı insan vücudunda ortaya çıkabilecek hücresel hasarın onarılmasını ve korunmasını sağlamaktadır. Bu yüzden dışarıdan çörek otu yağı almak çok önemlidir. 
• Çörek otu yağı astım gibi birçok enflamatuar durumlar da koruyucu olarak kullanılmaktadır.
• Kanser dünyada 2.ölüm nedenlerinden biri olmakla beraber modern yaşamın en zayıflatıcı ve en travmatik hastalıklarından biridir. Çeşitli kanser türlerine karşı hastalıkları tedavi etmek amacıyla şifalı bitkiler kullanılmaktadır ve bunlar arasında çörek otu vardır. Yapılan birçok çalışma bizlere göstermektedir ki Nigella sativa kan sistemi, böbrekler, akciğerler, prostat, karaciğer ve göğüs kanserine karşı ve birçok kötü huylu hücre dizisine karşı etkilidir. 
• Diyabet dünya çapında milyonlarca insanda yaygın olarak gözlemlenen kronik bir hastalıktır. Kan şekerinin düzgün seyredememesi sonucunda meydana gelen diyabette glisemik kontrolün iyileştirilmesi için potansiyel hipoglisemik ilaçların veya bitkilerin kullanılmasına ihtiyaç vardır. Nigella sativa tohumu diyabetli insanlarda koruyucu tedavi olarak kullanılmaktadır. 
• Kardiyovasküler hastalıklar Dünya’da yaklaşık 23,6 milyon insanın ölümüne yol açan kalp ve damarlarda meydana gelen bir bozukluktur. Çörek otu içerisinde bulunan flavanoidler sayesinden kardiovasküler hastalıklara karşı koruyucu etki göstermektedir. 
• Çörek otu tohumlarının kolesterol düşürücü etkisi vardır. Bu etkileri sayesinde ateroskleroz gibi risk faktörleri üzerine de yardımcıdır. 
• Çörek otu yağı antibakteriyel bir etkiye sahiptir. Bu etki 1965 lerden bu yana bilinmekte olunup bu etkinin fenolik yapısından geldiği keşfedilmişir. 
• Dermatolojik rahatsızlık cilt ve deri altı dokusunda, mantarlar tarafından oluşmaktadır. Bitkisel ilaçlar mantar enfeksiyonlarını tedavi etmek de önemli bir yere sahiptir. Çörek otu yağının yapılan birçok çalışma sonucunda antifungal özelliği keşfedilmiştir. 
• Çörek otu tohumları içerisindeki bileşenler sayesinde fonksiyonel bir özelliğe sahiptir ve kozmetik ürünlerinde kullanılmaktadır. 
• Geleneksel olarak çörek otu Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Hindistan da yüzyıllardır bazı hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır. Bunlar arasında astım, bronşit, baş ağrısı tedavisi, romatizma, ateş, grip, egzama, idrar söktürücü olarak veya laktagog olarak kullanımı  vardır. Aynı zamanda çörek otu tohumları gaz giderici ve baharat olarak, yemeklerde çeşni olarak da kullanılmaktadır.

Çörek Otu Yağı Nasıl Kullanılır?

Çörek otu yağının üretiminde ısıl işlem veya solvent kullanımına ek olarak soğuk presleme yöntemiyle de elde edilebilmektedir. Soğuk presleme yöntemiyle elde edilen çörek otunun besleyici özelliği daha fazladır.  

Çörek otu birçok çeşitle elde edilmektedir. Bunlar arasında destilasyon yöntemi, ekstraksiyon yöntemi, çok yönlü ekstraksiyon yöntemleri ve mekanik yöntemler vardır. Bu yüzden uçucu yağı elde etmeden önce hangi amaçla kullanılacağına ve hangi yöntemin daha yararlı olacağına karar verilmesi gerekmektedir. 

Çörek otu tohumunun gıdalarda aroma ve tatlandırıcı özelliği de vardır.

Çörek otu yağı soğuk sıkım ile elde edildiğinde pişirmeye uygun değildir bu yüzden salata ve yemeklere eklenerek kullanılması en doğru seçenek olacaktır. Bu ekleme işleminin en son aşamada yapılması gerekmektedir. Aynı zamanda çörek otu yağı sıcak su ile karıştırarak buharını da solunabilinir. 

Çörek otu neye iyi gelir?

Çörek otu içerisinde bulunan bileşenler sayesinde birçok özelliğe sahip olup özellikle gıda teknolojisinde de kullanılmaktadır. Diyet takviyelerinin de içerisine eklenen çörek otunun yağ yakıcı etkisi vardır. 

Çörek Otu Günde Ne Kadar Kullanılır?

Çörek otu düşük toksit etkisinden dolayı her gün kullanılabilir. Ancak gün içerisinde kullanımına dikkat etmek gerekmektedir. Bu doğrultuda günde 1 tatlı kaşığı kadar çörek otu tüketmek yeterli olacaktır.

Zayıflamak İçin Çörek Otu Yağı Kullananlar

Çörek otu yağının sıkça tercih edilmesinin nedenlerinde biri de zayıflama üzerine olan etkisidir. Özellikle sabah aç olarak tüketilen çörek otu yağının zayıflama üzerine etkisi olduğu düşünülmektedir.,

Çörek otunun zayıflama üzerine etkisi bulunmaktadır. Çörek otu özellikle kan şekerinin düzgün seyredebilmesine katkıda bulunarak açlık hissinin ortadan kalkmasına yardımcı olacaktır. Bu sayede kişiler daha az acıkacak ve daha az yemek yemeye yönelecek bu sayede de kilo vermeye yardımcı olunacaktır.

Unutulmaması gerekmektedir ki hiçbir bitkide olmadığı gibi de çörek otunun da zayıflama üzerine tek başına etkisi bulunmamaktadır sadece yardımcı olmaktadır. 

Çörek Otu Yağını Kimler Kullanamaz?

Çörek otu 2000 yıldır kullanılmakta olan toksit etkisi çok düşük bir bitkidir ancak içeriğinde bulunan alkaloid ve saponinlerden dolayı kullanılırken dikkat edilmesi gerekmektedir. 

Çörek otu yağının bazı hastalıklara sahip olan kişiler tarafından doktor kontrolünde kullanması gerekmektedir. Bunlar arasında şeker hastaları, hamileler, emziren anneler, düzenli ilaç kullananlar, kanama bozukluğu olan kişilerdir.

Çörek Otu Yağı Fazla Kullanıldığında Ne Olur?

Çörek otu yüksek bir toksit etkiye sahip olmayan bir bitkidir. Yapılan çalışmalar sonucunda yüksek dozlarda kullanımına bağlı olarak herhangi bir yan etki rapor edilmemiştir. Ancak bazı durumlarda yan etkiler meydana gelmektedir. Bunlar arasında hemoglobin metabolizmasını değiştirmesi, lökosit ve trombosit oranını düşürmesi vardır. Bunun nedeni olarak ise timokinon varlığı düşünülmüş ama kesin bir sonuç elde edilememiştir. Bu yüzden çörek otunu kullanılırken dikkat etmek gerekmektedir. 

Çörek otu yağı yüksek dozlarda uzun süre kullanılırsa midede şişkinlik, yanma, hazımsızlık gibi sonuçlara neden olabilmektedir.

Çörek Otu Yağı Her Gün Kullanılır Mı?

Çörek otu yağı her gün düzenli olarak kullanılabilmektedir. Çörek otunun yüksek bir yan etkisi bulunmamaktadır.

Çörek otu yağı kullanılırken orijinal olmasına dikkat etmek gerekmektedir. 

Hazırlayan: Uzman Diyetisyen Elif Baysal

 

Kaynakça

1. Altuncu M., Gıdık B. Uses and Importance of Black Seed (Nigella sativa L.) Plant. Bayburt Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi. 2020; 3-2
2. Ijaf H, Tulain U, Qureshi J, et al. Nigella Sativa (prophetic Medicine). Pakistan Journalof Pharmaceutical Sciences.2017; 30: 229-234.
3. Aftab Ahmad, A. H. (2013). a review on therapeutic potential of Nigella Sativa: a miracle herb. Asian Pac J Trop Biomed, 337-352.
4. Burits M.,Buca F. Antioxidant Activity of Nigella sativa Essential Oil. Institute of Pharmacognosy. 1999: 323-328
5. Swamy SM, Tan BK. Cytotoxic and immunopotentiating effects of ethanolic extract of Nigella sativa seeds. Journal of Ethnopharmacol. 2000;70:1-7.
6. Al-Oqail, M., Al-Sheddi, E.S., et al. Nigella sativa seed oil suppresses cell proliferation and induces ROS dependent mitochondrial apoptosis through p53 pathway in hepatocellular carcinoma cells. South African Journal of Botany, 2017. 112(1): p. 70- 78.
7. Koshak, A., Wei, L., Koshak, E., ve ark. Nigella sativa Supplementation Improves Asthma Control and Biomarkers: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Trial. Phytotherapy Research. 2017; 403-409
8. Arazmjoo, S., Es-haghi, A., Mahmoodzadeh, H. Evaluation of anti- cancer and antioxidant properties of nanoemulsions synthesized by Nigella Sativa L. tincture. Nanomedicine Journal. 2021; 57-64
9. Bulca S. Çörek otunun Bileşenleri ve Bu Yağın ve Diğer Bazı Uçucu Yağların Antioksidan Olarak Gıda Teknolojisinde Kullanımı. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 2014; 11(2) : 29 – 36