“Vuslat-ı cânân ile şâd et Necâti müflisi / Dahi müşküller senin katında âsân Kaplıca” 

• [İflasa uğramış olan Necati’yi sevgilinin vuslatı (sevgiliye kavuşma) ile sevindir. Senin katında zorlar kolaydır Kaplıca!]

diyor Divan şairi Necati… Kaplıcaya herkesin gittiğini, şifa bulduğunu ve nicedir göremediği sevgilisini de muhakkak orada göreceği umudunu şiirinde böyle aktarıyor usta şair. Peki, Divan şiirine bile konu olan bu kaplıca nedir? Hem şifa olan hem de adeta bir toplanma yerine dönüşecek kadar herkesin uğrak noktası olan kaplıcaları böylesi meşhur eden sebepler nelerdir? Gelin beraber bakalım…

Yüzyıllardır hastalıklara tedavi olması amacıyla kullanılan termal sular, son yıllarda da özellikle sanayileşme ve kentleşmenin doğurduğu çevre sorunları, hava kirliliği ile artan sağlık problemleri için de bir çözüm yolu olarak görülmektedir. Romatizmal hastalıkların, sinirsel problemlerin, beslenme bozukluklarının arttığı; işgücü ve verimin azaldığı görülürken doğal yollarla çözüm aramak isteyenlerin tercihleri arasında yine termal sular bulunmaktadır. 

Kaplıca genel olarak sözlükte “germabe” ve “ılıca” isimleri ile geçmektedir. Kaplıcalar yer altından çıkan sıcak ve mineralli suyun çeşitli hastalıkların tedavisi ve temizlik amacıyla kullanıldığı yapılardır. Bu yapılar belli ülkelerde doğanın imkânlarından faydalanılması, hastalıkların tedavisinde yardımcı olması amacıyla kullanılmış zamanla bilim ve teknik açısından donatılarak turizm ve otelcilik sektöründe bir yer edinmiştir; eğlence yeri haline dönüşerek sağlık turizmin bir ayağı olmuştur. 

Kaplıcalar hamamdan oldukça farklıdır. Yapısal olarak da farklı inşa edilen kaplıcalar yalnızca yıkanmak, temizlenmek için kullanılmaz. Onu özel kılan da bu tarafıdır. Kaplıcadaki termal sular içerisinde mineraller sayesinde hastalıklara şifa olmaktadır.

Termal Suyun İçerdiği Mineraller 

• Magnezyum
• Selenyum
• Demir
• Silika
• Bor
• Kalsiyum
• Klorür
• Sodyum
• Potasyum

Ülkemiz termal sıcak su bakımından oldukça zengindir. Sıcaklığı 20-110 C olan 1500’den fazla kaynağa sahiptir. Türkiye, jeotermal kaynaklar açısından ilk yedi ülke arasındadır; kaplıca uygulamalarında bizzat üçüncü sırada yer almaktadır.

Ülkemizde kendiliğinden çıkan sıcak kaynaklara:

Batı ve Orta Anadolu’da: Ilıca

Güneybatı Anadolu’da: Girme

Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da: Çermik isimleri verilmektedir. 

 

Ülkemizde kaplıca olan bazı şehirler:

• Yalova
• Ankara
• Afyon
• Bolu
• Bursa
• Balıkesir
• Kütahya
• İzmir
• Denizli
• Eskişehir
• Manisa
• Van

 

Kaplıcanın/Termal Suyun Toplumdaki Yeri ve Faydaları

Kaplıcalar Anadolu’da ilk çağlardan itibaren kullanılmaktadır. Romalıların savaşlarının ardından askerlerini burada yıkattığı bilinmektedir. Anadolu’da buna dair kalıntılar bulunmaktadır. Türkler özellikle İslam’ın temizlikle ilgili esasları ve akan su ile yıkanma, temizlenme inancı ile beraber kaplıcaları kullanmışlardır. 

Termal kaynaklar tarih boyunca insan sağlığı için bir araç olarak kullanılmıştır. Birçok hastalığın iyileşmesinde yardımcı olduğu bilinmekte ve bu sebeple eskimeyen bir tedavi yöntemi olmaktadır. 

Toplum ve edebiyat koşutluğu göz önünde tutulduğunda insanların tecrübe ettiklerini, dönem dönem edinilen pratikleri, tarihsel bir meseleyi bile edebi metinlerde bulmak mümkündür. Buradan hareketle bakıldığında özellikle Divan şairlerinin eserlerinde “kaplıca” temasına rastlanıldığı görülür. Gezilip görülen mekânların aktarıldığı seyahatnamelerde, kentin güzelliklerinin anlatıldığı şehrengiz metinlerinde kaplıcalara yer verildiği görülmüştür. İbn Battûta Seyahatnamesi’nde Bursa’daki kaplıcadan, buraya uzak yerlerden hastaların gelip şifa bulduğundan söz etmiştir. Evliya Çelebi de aynı şekilde Seyahatnamesi’nde “Evsâf-ı Germ-Âb-ı Kudret-i İlâhî Ya‘nî Ilıca Suyu” başlığı ile Bursa kaplıcalarından bahsetmiştir. Ruha ve bedene şifası ile kaplıcalar çeşitli edebi sanatlarla özellikle şiirlere malzeme olmuştur. Topluma dair bir unsurun edebi eserlere nasıl yansıdığı bu metinler aracılığıyla görülmektedir. 

Meşhurluğu sebebiyle eserlere konu olmuş ve eserlerde yer aldıkça da ünü artmış olan kaplıcaların başlıca faydaları şunlardır:

• Cilt hastalıklarına iyi gelir. 

• Sedef,
• Egzama,
• Akne ve sivilce

• Metabolizma ve hormonal sorunlara karşı faydalıdır. Diyabet için destekleyicidir.

• Şeker hastalığı
• Kolesterol
• Gut hastalığı

• Romatizmal hastalıklara iyi gelir.

• Kalça, 
• Bel-bel fıtığı, 
• Diz,
• Boyun kireçlenmeleri ve genel kireçlenmelere iyi gelir.

• Sinir sistemi rahatsızlıklarında etkilidir. 

• Cerrahi operasyon ardından (beyinde) iyileşme sürecinde yardımcıdır. 
• Ağrılı sinir tutulmalarına,
• Parkinson ve Alzheimer hastalıklarından kaynaklı oluşan hareket etme güçlüğüne karşı faydalıdır. 

• Alerjilere ve bronşit, astım gibi nefes darlığı oluşturan hastalıklara iyi gelir.
• Kadın-doğum hastalıklarına karşı etkilidir.
• Kısırlık tedavisinde etkili olabilir. 
• İltihaplara iyi gelir. 
• İnme ve felç sonrası tedavide etkilidir. Bununla beraber kas ve iskelet sisteminde fayda gösterir.

• Ortopedik operasyonların ardından tedavi sürecinde yardımcı olur.
• Omuz tutulmaları
• Bel-boyun ağrıları
• Yaralanma
• Kırık
• Nörolojik rahatsızlıklara karşı etkilidir. 
• İdrar yolu enfeksiyonuna faydalıdır.
• Böbrek taşı düşürmede yardımcı olur.
• Varis ve damar hastalıklarına iyi gelir. 
• Strese bağlı gelişen şikâyetlerin giderilmesinde yardımcıdır.
• Ruhsal-psikolojik olarak rahatlama sağlar.

Hazırlayan: İçerik Editörü Erva Aydın

KAYNAKÇA

1. Doğanay, H. (2001). Türkiye Turizm Coğrafyası (3. Baskı). Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları, No:33, Üniversite Kitapları: 9, Çizgi Kitabevi
2. Ülker, İ. (1988). “Sağlık Turizmi ve Kaplıca Sularımızın Değerlendirilmesi”. Türkiye Kalkınma Bankası Turizm Yıllığı 1986.
3. Zaman, M., Birinci S. (2011). Doğu Karadeniz’de Termal Turizminin Geliştirebileceği Merkezlere Yeni Bir Örnek: İkizdere Kaplıcası. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 15(1), 405-429.
4. Karakaya, Enis (2001). “Kaplıca”. DİA 24: 351-353.
5. Balcıoğulları, A. (2014). EVLİYA ÇELEBİ’NİN SEYAHATNAMESİ’NDE ANADOLU ŞİFALI SULARI VE GÜNÜMÜZÜN TERMAL TURİZMİ. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. 173 (173), 287-306.
6. Aka, B. (2020). DİVAN ŞİİRİNDE KAPLICA REDİFLİ GAZELLER. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature. 6 (1), 1-15.