Kombucho (Kombu) Çayı Nedir? Faydaları Nelerdir

Kombucha; şekerli çayda gelişen, asetik asit bakterileri maya türlerinin simbiyotik gelişmesi sonucunda meydana gelen yapıya verilen ortak addır. Kombucha çayı son zamanlarda sağlığa olan etkilerinin duyulmasıyla birlikte tüketim sıklığı artan mantar kültürüyle fermente olan hafif tatlı, hafif asitli, ferahlatıcı ve düşük oranda karbondioksit içeriğine sahip bir içecektir.

Çayın kökeni Çin’e dayanmaktadır ve 2000 yıldan fazla zamandır Asya’da geleneksel olarak tüketilmektedir. Köpüklü elma suyunu andıran hafif asitli, karbonatlı ve tatlı bir tada sahip olan çay ticari kültür karışımları ya da mevcut kombucha kültürü kullanılarak üretilebilmektedir. Çoğunlukla ev ortamında hazırlanarak tüketilir ticari boyutta üretim henüz yaygınlaşmamıştır.

İçindekiler

Kombucha Çayı Mayası, Kombucha Çayı Mantarı Nedir?

Kombucha çayı, çay yapraklarından elde edilen infüzyona, bakteri ve mayaların simbiyotik birlikteliğinden oluşan SCOBY adlı çay mantarı ilave edilerek fermantasyonu ile elde edilmektedir. Fermantasyonda genel olarak siyah çay kullanılsa da yeşil çay ve oolong çaylarının kullanımı da yaygınlık kazanmıştır.

Çayın fermente olması için eklenen maya aslında bakteri ve mayaların oluşturduğu simbiyotik bir kültürdür.

Kombucha Çayı Nerede Bulunur?

Kombucha çayı genellikle evde hazırlanarak tüketilmesine karşın günümüzde ticari olarak kombucha mayası satışı yapılmaktadır.

Kombucha Çayı Kalorisi Düşük Mü?

Fermantasyon sırasında çaya eklenen şekeri bakteriler kullandığı için son ürün olan kombuchanın kalorisi oldukça düşüktür. 1 fincan kombucha yaklaşık 30 kaloridir. Ayrıca yağ yakımını düzenlediği ve insülin benzeri etki gösterdiği için kilo vermede yardımcı olur.

Kombucha Çayının Faydaları Nelerdir?

Kombucha çayının temel biyokimyası büyük oranda bilinmiyor fakat şimdiye kadar bildirilen yararlı etkileri şunlardır:

Antibiyotik etkisine sahiptir.
Gastrik, intestinal ve glandular aktiviteleri düzenler (hormonal ve sindirime bağlı iç hastalık ve durumlara iyi gelir).
Laksatif etkisi vardır. (kabızlığı önler)
Eklem romatizmasını iyileştirir.
Bağışıklık sistemi destekler.
Gut ve hemoroitleri iyileştirir.
Kolesterol düzeyini ayarlar.
Atherosklerozisi (damar sertliğini) önler.
Toksinlerin atılımı ve kanın temizlenmesini sağlar.
Diyabetin düzelmesine yardımcı olur.
Stresle mücadeleyi destekler.
Yaşlanma etkilerini azaltır.
Vücudu zinde tutar ve kanseri tedavi eder.

Antimikrobiyal Etkisi: Kombuchanın asetik asit içeriklerine bağlı olarak gram positive ve gram negative organizmaların geniş bir spektrumuna karşı antimikrobiyal aktiviteye sahip olduğu bildirilmiştir.

Antioksidan Etkisi: Bilimsel çalışmalar yeşil çay, siyah çay ve çay artığından yapılan kombuchanın yüksek antioksidan aktivitelere sahip olduğu gösterilmiştir.

Antikanser Etkisi: Araştırmalar kombuchanın kanseri iyileştirici özelliklerini ve detoksifiye edici etkilerini yeniden doğrulamış ve uzun süreli kullanımın bağışıklık sistemi güçlendirdiği ve bağışıklık hücrelerinin üretimini düzenlediğini göstermektedir.

Antidiyabetik Etkisi: Kombuchanın temel bileşeni olan siyah çayda insülini taklit eden çok önemli flavonoidlerden biri olan myricetin bulunmaktadır.

Yara iyileştirmeye etkisi: Kombuchanın ürettiği bakteriyel selülozun antimikrobiyel aktivitesinden dolayı bölgesel olarak kullanılırsa deri hasarlarında ve yanıklarda yangıyı azaltmaya yardım edebileceği ve geçici deri bileşeni olarak kullanılabileceği de ileri sürülmüştür.

Kombucha Çayı Nasıl Yapılır?

Kombucha çayı yapımında önceden hazırlanmış kombucha çayı kullanabilirsiniz. Fermantasyon esnasında kombucha mantarı elde etmiş olacaksınız.
Kombucha çayı yapımı esnasında havadan bulaşan küfler ve hastalık etkeni taşıyan organizmalardan bulaşmasını önlemek için steril cam kaplar kullanılmalıdır.
Kombucha, genellikle taze kaynayan suya siyah çay yapraklarının (1,5 g/L) ilave edilip, 50-150 g/L (%5-15) sükroz (çay şekeri) ile tatlandırıldıktan sonra yaklaşık 10 dakika demlendirilmesiyle hazırlanır.
Çay yaprakları uzaklaştırıldıktan sonra, çay oda ısısında soğutulur ve daha önce mevcut mikrobial koloni (kombucha mantarı) ile fermente edilen Kombuchanın yaklaşık 100 ml’si (%10-15) ilave edilir.
Sonra temiz pamuklu bir bezle üstü örtülür ve oda ısında yaklaşık 7-10 gün mayalanması sağlanır.
Fermantasyon esnasında, yüzeyde şekillenen yavru mantar çaydan alınır ve az miktarda fermente çay içinde saklanır.
Tülbentten süzülen ve içime hazır kombucha cam şişede 4 C⁰de saklanır.
Tavsiye edilen günlük tüketim oranları 100-300 ml’dir.
Kombucha çayı yapımında önceden elde ettiğiniz veya satın aldığınız kombucha mantarı (kültür) da kullanabilirsiniz.
3 litre suyu kaynatın.
Kaynarken içine 300 gr toz şeker ekleyin.
Şekerli suyu 5 dakika kadar kaynatın.
Kaynatma işlemi bittikten sonra ocağı kapatın ve 6 çay kaşığı siyah çayı veya yeşil çayı içine ekleyin.
Çayın demlenmesi için 15 dakika kadar beklenir.
Ardından çayı süzerek bir kavanozun içine alın.
Çay oda sıcaklığına geldiği zaman kombucha kültürü üzerine konulur.
En son kavanozun üzerine hava alabileceği bir bez örtülür mayalanmaya bırakılır.

Not: Kombucha %0,5-%1,5 alkol, asetik asit ve laktik asit gibi organik asitler içermesinden dolayı yapımında cam, porselen ya da seramik kapların kullanımı önerilmiştir!

Kombucha Çayı Zararlı mıdır?

Kombucha çayının tüketimi faydalarının duyulması ve deneyimlenmesi ile beraber günümüzde oldukça yaygınlaşmıştır. Kombucha çayı tüketiminin zararlı olduğu konusunda henüz bir kayıt bulunmamakla beraber mayalanma ve bekletme sürecinin steril ortamda yapılması, çayın hazırlanışı esnasında hijyenik materyaller kullanılması önem taşımaktadır.

Gebeler ve kronik rahatsızlığı olan bireylerde kombucanın laktasif ve asidik özelliğinden dolayı kullanımı sakıncalı olabilir, bu bireyler kullanmadan önce uzman bir hekime danışmalıdır.

Hazırlayan: Uzman Diyetisyen Sibel Ataseven

Kaynakça

İLERİ, T., TAŞÇI, F., & ŞAHİNDOKUYUCU, F. (2010). Kombucha ve sağlık üzerine etkileri. Uludağ Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 29(1), 69-77.
AKARCA, G., & TOMAR, O. (2020). Kırmızı ve mor sebzelerle hazırlanan kombucha çaylarının kalite özelliklerinin belirlenmesi. Mediterranean Agricultural Sciences, 33(2), 215-222.
Delik, E., Eroğlu, B., Orhan, Ü. N. A. L., & ÖZTÜRK, B. E. T. (2021). Origanum bilgeri’nin kombu çayının biyoaktivitesi ve mikrobiyolojik profili üzerindeki etkilerinin incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 21(2), 236-249.
Akarca, G., & Tomar, O. (2018). Siyah ve Yeşil Çay İle Üretilen Kombucha Çaylarının Antimikrobiyal ve Antioksidatif Özellikleri. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (14), 96-101.
Coelho, R. M. D., de Almeida, A. L., do Amaral, R. Q. G., da Mota, R. N., & de Sousa, P. H. M. (2020). Kombucha. International Journal of Gastronomy and Food Science, 22, 100272.