Vücutta oluşan anormal inflamasyonun (iltihap) tedavisinde kullanılan kortizon, kortizol adı verilen doğal bir hormonun sentetik bir versiyonudur. Kortizon, otoimmün hastalıklar gibi inflamatuar durumların yanı sıra eklem şişliği ve ağrısını tedavi etmek için kullanılır.

Hem insan yapımı kortizon hem de vücutta üretilen kortizol, glukokortikosteroid türleridir. Glukokortikosteroidler, kortikosteroidler, kortizon ve kortizol terimleri birbirinin yerine kullanılabilir.

Kortizol vücudun adrenal bezleri tarafından üretilir. Büyük miktarlarda kortizol, bağışıklık sisteminin inflamatuar ve alerjik tepkilerini baskılar.

Kortikosteroid ilaçlar;  haplar, doğrudan vücuda enjekte edilebilen sıvılar ve cilde uygulanabilen topikal kremler gibi farklı formlarda olabilirler.

Kortizon İlacı Nedir? 

Romatoid artrit ve ankilozan spondilit gibi tüm vücudu etkileyen inflamatuar bozuklukları olan kişiler, ağrılı alevlenmeleri prednizon ve metilprednizolon gibi oral kortikosteroidlerle tedaviye başvurabilirler.

• Oral kortikosteroidler hızlı etki gösterir ve sıklıkla yeni teşhis konulan hastalara, iltihaplarının kontrol altına alınmasına yardımcı olmak için reçete edilir.
• Hastalığı değiştiren antiromatizmal ilaçlar (DMARD’ler) gibi diğer ilaçlar da genellikle reçete edilir ancak etki göstermesi birkaç hafta sürebilir.
• Kronik oral steroid kullanımı komplikasyonlara yol açabilir. Doktorlar genellikle DMARD’lar, biyolojik ilaçlar veya diğer ilaçlar etkili olmaya başladıktan sonra kullanımın azaltılmasını önerir.

Kortizon İlacı Ne İçin Kullanılır?

Yaygın olarak cilt, eklem, akciğer ve diğer organların iltihaplanmasını tedavi etmek için kullanılır. Kortizonla tedavi edilen hastalıkların başında astım, alerji ve artrit bulunur. Ayrıca kan bozuklukları ve adrenal bez hastalıkları gibi diğer durumlar için de kullanımı yaygındır. Bunların dışında uzmanlar çeşitli hastalıkların tedavisi için de kortizona başvurabilirler.

Kortizon Kremleri – Topikal Kortizon İlaçları Nedir?

• Kortizon kremler, jeller, köpükler ve spreyler cilt iltihabı durumunda kullanılan ürünlerdir.
• Böcek ısırıklarını ve zehirli sarmaşıkları tedavi etmek için hidrokortizon kremleri kullanılır. Bu kremler reçetesiz satılabilir. 
• Psoriatik artrit ile ilişkili inflamatuar bir cilt bozukluğu olan sedef hastalığı gibi durumların tedavisi için daha güçlü topikal kortikosteroidler reçete edilebilir.
• Astım ve sinüzit gibi durumların tedavisinde kortizon spreyleri kullanılır.

Kortizon İğneleri Nedir? 

Artritik durumlar eklemin iltihaplanmasına, ağrımasına ve şişmesine neden olabilir. Enflamasyonun kronik olması veya şiddetli ağrı vermesi durumunda doktor kortizon enjeksiyonu önerebilir. 

Kortizon İğneleri Ne İşe Yarar?

Şu durumlarda kortizon iğneler kullanılabilir:

• Ayak parmağının çok iltihaplanmasına neden olan bir gut alevlenmesi sırasında yürüme veya ayağa ağırlık verme zorlaştığında,
• İltihaplı bir bursanın aspirasyonunu (sıvının boşaltılmasını) takiben, bursit semptomlarının ortadan kalkmasını ve kronikleşmemesini sağlamak için,
• Romatoid artrit tek bir eklemde kalıcı şişmeye neden olduğunda,
• Osteoartrit veya tendinit eklemde ağrıya neden oluyorsa ve diğer ameliyatsız yöntemlerle başarıyla tedavi edilemiyorsa genellikle kortizon iğnelerine başvurulur.

Doğal Kortizon Nedir?

Doğal olarak vücutta üretilen kortizonun adı kortizoldür.  Kortizol vücudun adrenal bezleri tarafından üretilir.

Kortizon Vücutta Ne Kadar Süre Sonra Atılır?

İlacın türüne göre değişmekle beraber genellikle 14-21 saat sonra vücuttan atılır.

Kortizonun Yan Etkileri Nedir?

• Deri döküntüsü, kaşıntı veya kurdeşen,
• Yüzün, dudakların veya dilin şişmesi gibi alerjik reaksiyonlar,
• Solunum problemleri,
• Şişkin gözler,
• Ateş, boğaz ağrısı, enfeksiyon, iyileşmeyen yaralar,
• Yüksek tansiyon,
• Kalça, sırt, kaburga, kol, omuz veya bacaklarda ağrı,
• Aşırı susuzluk,
• Açlık ,
• Normalden daha fazla idrara çıkma ihtiyacı gibi yüksek kan şekerinin belirti ve semptomları,
• Yorgunluk hissi,
• Bulanık görüş,
• Ayak veya alt bacakların şişmesi,
• Heyecan, huzursuzluk,
• Baş ağrısı,
• Bulantı-kusma, mide bozukluğu,
• Cilt sorunları, sivilce, ince ve parlak cilt,
• Uyku problemi,
• Kilo alma

Kortizonun Yan Etkileri Ne Zaman Geçer?

Kortikosteroidlerin yan etkileri genellikle tedavi sona erdiğinde kaybolur. Ancak normale dönmek birkaç haftayı bulabilir. Fakat organ ve sistemlerde bıraktıkları etkilerin kalıcı veya uzun süreli olduğu düşünülmektedir

Kortizon Kullananlar Ne Yemeli?

Kortizon tedavisi alan hastaların genellikle kan şekeri ve tansiyon seviyeleri değişkenlik göstermekte ve hastaları zor durumda bırakmaktadır. Kortizon kullanan hastaların bu etkileri göz önünde bulundurarak beslenmeleri çok önemlidir.

• Sodyum ve Sıvı Alımı: Kortizon vücudun sıvı ve sodyum tutmasına neden olabilir, bu da kan basıncının yükselmesine ve vücudun belirli bölgelerinde şişmeye neden olabilir. Bu yüzden tuz tüketimi azaltılmalıdır. 

• Kalsiyum: Kortizon ilaçları kalsiyum emilimini engeller. Bu yüzden kortizon kullanan hastaların diyetlerinde kalsiyumdan zengin beslenmeleri gerekir. Ayrıca D vitamini takviyesi de kalsiyum seviyelerini artırmaya yardımcı olur. 

 

Mısır, sardalya, badem, brokoli, süt, yoğurt, peynir, tofu, pişmiş soya fasulyesi, haşlanmış beyaz fasulye ve somon kortizon tedavisi kullanan hastalara önerilen ve  kullanımı faydalı olan kalsiyumu yüksek besinlerdir.

• Protein: Kortizon vücutta protein parçalanmasına neden olur. Bu yüzden kortizon kullanan hastaların protein ihtiyacı artar. Izgara veya haşlama yöntemi ile pişirilen az yağlı hayvansal gıdalar (ekstra yağ eklenmeden), yumurta ve kuru baklagiller protein oranı yüksek gıdalardır ve tüketilmelidir. 

• Karbonhidratlar: Kan şekerinin ani yükselmesi veya düşmesi kortizon kullanan hastaların sıklıkla yaşadığı bir durumdur. Diyette basit karbonhidratların azaltılması bunun yerine kompleks olanların eklenmesi kan şekeri kontrolüne ciddi bir fayda sağlayacaktır. 

 

• Basit karbonhidratlar: makarna, pirinç, patates, cips, hazır paketli gıdalar, hazır meyve suları, çikolatalar, şerbetli tatlılardır.

• Kompleks karbonhidratlar: kurubaklagiller, sebze ve meyveler, yeşilliklerdir.

 

 Hazırlayan: Uzman Diyetisyen Sibel ATASEVEN

Kaynakça 

• Muscular Dystrophy Association https://www.mda.org/ 
• Burns, C. M. (2016). The history of cortisone discovery and development. Rheumatic Disease Clinics, 42(1), 1-14.
• Skversky, A. L., Kumar, J., Abramowitz, M. K., Kaskel, F. J., & Melamed, M. L. (2011). Association of glucocorticoid use and low 25-hydroxyvitamin D levels: results from the National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES): 2001–2006. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 96(12), 3838-3845.