İnsanlar ilk çağlardan bu yana şifalı sulardan yararlanmaktadır. Dini inanç ve uygulamaların şifalı sulardan yararlanmada ciddi etkisi olduğu bilinmektedir. Ayrıca şifalı suların tedavi edici yönünün ilahi güçlerle alakası olduğuna inanılmakta, bu inanışlara bağlı olarak birçok şifalı su kaynağının yakınında mabet ve tapınaklar yapılmıştır.

Maden suyu yer kabuğunun çeşitli derinliklerinde, uygun jeolojik şartlarda doğal olarak oluşan bir sudur. İçeriğinde 1000 mg/L çözünmüş mineraller ve eser elementler bulundurur. Doğal yapısında karbondioksit ve radyoaktif elementler bulunduran, yeryüzünde kendiliğinden çıkan ya da teknik usuller ile çıkartılan soğuk ya da sıcak yer altı sularına maden suyu denilmektedir.

Türkiye dünyanın en önemli jeotermal bölgelerinden olan Alp-Himalaya hattında yer almasından dolayı mineral sular açısından zengin bir ülkedir. Türkiye’de mineral kaynakları genellikle paleozoik masiflerin kenarındaki kırık bölgelerde bulunmaktadır. 

Maden Suyu Nedir?

Yağmur suları jeolojik katmanlardan geçerek yeraltı sularının oluşmasını sağlamaktadır. Yağmur suları bu katmanlardan geçerken etraftaki madenlerle temas eder. Bu sayede suyun mineral içeriği artar. Yeraltında biriken bu sular zamanla kendiliğinden çıkar ya da insanlar tarafından yukarı çıkarılır. Maden suyu bu şekilde yer altı su kaynaklarından elde edilir. 

Çözünmüş halde mineral ve doğal gaz içeren kaynak sularına maden suyu denir. Maden suyu kendine has özellikler taşıyan, jeolojik koşullara uygun, toprağın derinliklerinde toplanan, çıkış noktasından sürekli akan bir sudur. Maden sularının bileşimi, kaynağına bağlı olarak birbirinden farklılık göstermektedir. İçeriğindeki karbondioksit ve bikarbonat oranı değişmektedir. Tat ve koku gibi fiziksel özelliklerinde olan değişiklikler tüketimi üzerinde etkili olabilirken, farklı minerallerin birbiriyle kompleks oluşturması gibi kimyasal özelliklerinde olan değişiklikler ise maden sularının biyoyararlılıkları üzerine etkili olabilmektedir. Buna ek olarak içeriğindeki farklı kimyasal yapısı sayesinde vücut üzerindeki etkisi de değişmektedir. 

Türkiye maden suyu açısından önemli kaynaklara sahiptir. Türkiye’de gazlı maden suyu sık tüketilmektedir. Bu sular kaynaktan çıkarken içerdikleri karbondioksit oranı korunarak ve artırılarak şişelenmekte ve tüketiciye ulaştırılmaktadır. Ancak Türkiye’de maden suyu tüketimi oldukça düşüktür. Avrupa’da yıllık tüketim kişi başı 150 litre iken Türkiye’de bu oran yaklaşık 5 litredir. 

Maden suyunun ilk analizini Hamidiye Etfal Hastanesinde kimyager Rıza bey yapmıştır. 1902 yılında yapılan analizler sonucunda ilk rapor hazırlanılmıştır. Bu raporda maden suyu ‘şeffaf, berrak, içimi hoş, ferahlatıcı gazlı bir su’ şeklinde ifade edilmiş ve Avrupa’daki diğer su kaynaklarından daha iyi olabileceği bildirilmiştir. Analiz sonuçlarına göre Karahisar Maden suyunun içeriğinde kükürt bulunmamaktadır. Bu da suyun uzun süre saklanabilmesine imkân sağlamaktadır. Maden suyunun sahip olduğu bu özellik sayesinde uzak yerlere bile sevk edilebileceği ve mide, bağırsak, karaciğer, böbrek, mesane hastalıkları ile cildiye ve göğüs hastalıklarına dahi şifalı etkilerinin olabileceğini bildirilmiştir. 

Maden Suyu Faydaları Nelerdir?

Maden suyu önemli bir mineral kaynağıdır. Yüksek miktarda mineral içermesinin yanı sıra emilimi diğer içecek ya da gıda ürünlerinden çok daha fazladır. Bu mineraller insan vücudunda sentezlenemediği için dışarıdan vücuda alınması gerekmektedir. 

Maden suları bileşimleri nedeniyle profilaktif (önleyici tıp) olarak birçok hastalığın tedavisinde kullanılmaktadır. Kalp damar hastalığı, kemik yapısı, sindirim sistemi ve metabolizma üzerine olumlu birçok etkisi bulunmaktadır.

Kalp damar: Kalp damar hastalıkları Dünya Sağlık Örgütüne göre dünya genelinde bir numaralı ölüm nedenidir. Beslenme durumu, fiziksel aktivite yapılmaması gibi durumlar kalp damar hastalıklarının oluşmasına neden olur. Maden suyu tüketimi kalp damar hastalıklarının önüne geçilmesinde etkilidir. Bu etkiyi özellikle kolesterol ve LDL değerlerini azaltarak göstermektedir. 

• Vücutta yaşın artmasıyla beraber kardiyovasküler hastalık riski de artmaktadır. Menopoz sonrasında kadınlarda, menopoz öncesine göre kan basıncı, LDL ve toplam kolesterol miktarları daha yüksektir. Bununla beraber kardiyovasküler riskte de önemli oranda artış görülmektedir. Yapılan bir çalışmada, postmenopozal (menopoz sonrası) kadınlarda kemik mineral kaybının azaltılmasında, kemik sağlığının korunmasında yüksek kalsiyumlu maden sularının kullanılmasının olumlu etkileri olduğu fark edilmiştir. Yapılan başka bir çalışmada ise mineralli su tüketen postmenopozal l kadınlarda LDL ve total kolesterol değerlerinin düştüğü gözlemlenmiştir. 

Sindirim Sistemi: Sindirim sistemi ağız ile alınan gıdaların parçalanması ve fazlasının vücuttan atılmasında görevli olan organları kapsamaktadır. Sindirim sisteminin düzgün çalışmaması sonucunda gastrit, reflü, ülser, hazımsızlık, kabız, ishal, ince ve kalın bağırsak kanserleri gibi birçok rahatsızlık oluşabilir. Bu rahatsızlıkların önüne geçilmesinde dengeli ve düzenli beslenme önemlidir. Mineralli suların sindirim sistemi üzerinde yararlı etkileri vardır. İçeriğinde bulunan magnezyum ve sülfatın laksatif etkileri ile sindirim sistemindeki rahatsızlıkların giderilmesini sağlamaktadır.  Mineral suyun içerisinde bulunan bikarbonat gastrik asitliği nötralize ederek sindirime yardımcı olmaktadır. 

• Fareler üzerine yapılan çalışmalar sonucunda mineralli su tüketiminin hazımsızlık semptomlarına iyi geldiği tespit edilmiştir. 
• Mineralli sular mide rahatsızlıklarına ek olarak kabızlık problemlerinin giderilmesinde de olumlu etkilere sahiptir. Magnezyum bağırsaktaki su miktarının artmasını ve bağırsak hareketlerinin kolaylaşmasını sağlamaktadır. Bu nedenle magnezyum içerikli ilaç takviyeleri kullanılır. Maden suyu içerisinde doğal magnezyum bulunduğu için kabızlığın giderilmesine yardımcı olur. 

 

Metabolizma:  Metabolizma, hücrelerin ve organizmanın yaşamını devam ettirebilmesi için gerçekleştirdiği tüm kimyasal reaksiyonları tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Maden sularındaki minerallerin birçoğu vücuttaki çeşitli metabolik yollarda görev almaktadır. Örnek olarak sodyum hücre membranından glikoz geçişinde kullanılan bir mineraldir ve eksikliği diyabete neden olabilmektedir.

Sinir sistemi: Magnezyum eksikliğinde migren görülmektedir. Bu nedenle migren rahatsızlığında magnezyum takviyesi verilmektedir. Maden suyu içerisinde bulunan magnezyum sayesinde migren gibi sinir sistemi hastalıklarına iyi gelmektedir. 

Kemik sağlığı:  Kemik; su, organik ve inorganik maddelerden oluşur. İnorganik maddeler kemiğin %45’ini oluşturmaktadır. Bu mineraller kalsiyum, fosfor, potasyum, magnezyum, bakır, bor, çinko gibi minerallerdir. Maden suları içerisinde yüksek oranda kalsiyum bulunmaktadır. Yetişkinlerde ve menopoz sonrasında kadın ve yaşlılarda kemik erimesi gelişmekte, mineral yoğunluğu azalmaktadır. Bunun korunabilmesi için kalsiyum alımı önemlidir. Maden sularından kalsiyum desteği alınabilir. 

Maden sularının kemik sağlığı üzerindeki etkisini araştıran çalışmaların birçoğunda kalsiyum üzerine durulmaktadır. Ancak kemik yoğunluğunu maden suyunun içerisinde bulunan magnezyum, potasyum ve florür gibi diğer mineraller de desteklemektedir. 

Maden suyu içerisinde kalsiyum, hidroklorür, klor, fosfor, magnezyum, potasyum, sodyum, sülfür gibi makrobesinler bulunmaktadır. Bunlar sayesinde insan vücuduna yararlı etkileri vardır. 

• Kalsiyum;  kemik gelişimi, kas kasılması ve miyokard aktivitesinin düzenlenmesi, kanın pıhtılaşması, sinir uyarılarının iletimi, hücre geçirgenliğinin düzenlenmesini sağlar.
• Klor; hidroklorik asitin oluşmasını sağlamaktadır.
• Fosfor; biyolojik sistemlerde protein sentezi, ATP sentezi ve enerjinin taşınmasını sağlamaktadır.
• Magnezyum; kemik oluşumu, sinir ve kas aktiviteleri, lipid metabolizması ve protein sentezinde yardımcıdır.
• Potasyum; kas ve miyokard aktiviteleri, nöromüsküler uyarılabilirlik, asit-baz dengesini sağlar.
• Sodyum; hücre geçirgenliği ve vücut sıvılarının düzenlenmesinde yardımcıdır.
• Sülfür; saç ve tırnak oluşumunu, bağırsak hareketliliğini sağlamaktadır. 

Maden Suyu Tüketimi

Sağlık için tüketilen yemekler kadar içilen sular da önemlidir. İçeriğinde bulunan mineraller sayesinde maden suyunun hazmı kolaylaştırdığı bilinmektedir. Maden suyunun kalpten kemiklere, diş sağlığından cilde kadar birçok konuda insan sağlığına olumlu etkileri vardır.

Türkiye’deki maden suyu hazma yardımcı özelliği sayesinde yemeklerden sonra tercih edilmektedir. Yemeklerden yarım saat sonra maden suyu tüketimi metabolizmayı hızlandırmaya ve yağ yakımını artırmaya yardımcıdır. Maden suyunu içtikten sonra herhangi bir besin tüketmemek gerekmektedir.  

Günde 3 bardak maden suyu içilmesi yeterli olacaktır. Daha fazla maden suyu içilmesi riskli olabilir çünkü maden suyu vücuttaki sodyumun atılmasını sağlamaktadır. 

Yatmadan önce maden suyu içmek uyku sırasında vücudun onarılmasına yardımcı olmakla birlikte kilo kaybının hızlanmasını sağlayacaktır. Fakat bazı bireylerde yatmadan önce içilen maden suyu rahatsız edici olabilmektedir. Bu nedenle kişiye özel bir tüketim olmalıdır. 

Sabah aç karnına maden suyu içmek metabolizmanın hızlanmasına ve bu sayede hızlı kilo verilmesine yardımcı olacaktır. Ancak maden suyunun asidik bir yapısı olması nedeniyle aç karnına içilmemesi tavsiye edilir. Bu nedenle sabah erken saatlerinde ve aç karna maden suyu içilmesi tavsiye edilmemektedir. 

 

Hazırlayan: Uzm. Diyetisyen Elif Baysal

Kaynakça

• Cepaollaro R, Orlandi G, Gonell H. Effect of calcium supplementation as a high calcium mineral water on bone loss in early postmenopausal women. Calsified Tissue International. 1996;59:238.
• Arslan P., Samur G., Ağım M. Maden Suyu/Sodasının Üniversite Öğrencileri Arasında Tüketim Durumu Ve Bunu Etkileyen Faktörler Üzerine Bir Araştırma.  Beslenme ve Diyet Dergisi / J Nutr and Diet 30(3): 22-28,2001
• Kınık K., Akçiçek A., Yıldırım R., Arıcı M., Vahapoğlu B. Mucize İçecek Maden Suyu. Kızılay Kültür Sanat Yayınları. 2020
• Quattrini, S., Pampaloni, B., & Brandi, M. L. (2016). Natural mineral waters: chemical characteristics and health effects. Clinical Cases in Mineral and Bone Metabolism, 13 (3), 173-180.
• Petraccia L, Liberati G, Masciullo SG, Grassi M, Fraioli A. Water, mineral waters and health. Clin Nutr. 2006 Jun;25(3):377–85.
• Wagner M, Oehlmann J. Endocrine disruptors in bottled mineral water: estrogenic activity in the E-Screen. J Steroid Biochem Mol Biol. 2011 Oct;127(1–2):128–35.