Mantar Çeşitleri ve Mantarın Faydaları

Mantarlar hem bitki hem de hayvan âlemine has özellikleri barındırır. Bu yüzden mantarlar ayrı bir âlem olarak sınıflandırılır. Mantarlar doğada besin dönüşümünü sağlayan yiyecektir. Türlere göre ormanlarda çayırlarda çöllerde, kayalık bölgelerde yetişirler.

İçindekiler

Mantarların Özellikleri Nelerdir?

Mantarlar, kendine özgü bir grup organizmadır ve genellikle mantarlar âlemi altında sınıflandırılırlar.
Mantarlar, bitkilerden ve hayvanlardan farklı bir yapıya sahiptir. Birçoğu toprakta veya çürümekte olan organik maddelerde yaşarlar.
Mantarların hücre duvarları kitin denilen bir maddeyle güçlendirilmiştir.
Ayrıca, besinlerini dışarıdan absorbe etme yetenekleri vardır. Mantarlar, fotosentez yapamazlar ve dolayısıyla kendi besinlerini üretemezler. Bunun yerine, çevrelerindeki organik maddeleri parçalayarak besinlerini elde ederler.
Mantarlar, çeşitli boyutlarda ve şekillerde olabilirler.
Bazıları mikroskobikken, bazıları da büyük, gözle görülebilir boyutlarda olabilir.
Mantarlar, ekosistemlerde önemli bir rol oynarlar.
Bazıları diğer organizmaların parçalanmasında ve döngülerin sürdürülmesinde görev alırken, bazıları da insanlar için gıda veya ilaç kaynağı olarak kullanılır.

Mantarın Faydaları Nelerdir?

Mantarlar, çok eski zamanlardan beri gıda ve ilaç olarak tüketilmektedir. Mantarların besinsel zenginliği ve sağlığa olan faydaları şu şekildedir:

Mantarlar protein açısından en zengin gıdalardan birisidir.
Düşük kalorilidir.
Karbonhidratlar, lifler, esansiyel aminoasitler, önemli vitaminler ve mineraller bakımından zengin bir içeriğe sahiptir.
Bağışıklık sistemini güçlendirirler.
Antikanser özellik taşır.
Yüksek diyet lifi içerir; bu sayede sindirim sistemini destekler ve tok tutar.

Mantar Türleri Nelerdir?

Bugüne kadar yaklaşık 80.000 ila 120.000 mantar türü tanımlanmış olmasına rağmen, toplam tür sayısının 1,5 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir. Böyle bakıldığı zaman mantarların büyük bir kısmının henüz keşfedilmediği aşikâr.

Mantarlar özellikle doğu ülkelerinde yüzyıllardır ilaç olarak kullanılmaktadır. Ayrıca mantarlar fenolik bileşik, antioksidan ve kendine özgü amino asitler açısından zengindir. Protein içeriğiyle de hayvansal gıdalardan sağlanamayan protein açığının giderilebileceği son derece lezzetli bir gıda ürünüdür.

En Çok Bilinen Mantar Çeşitleri

Kültür Mantarı:

Kültür mantarı olarak bildiğimiz “Agaricus bisporus” dünyada en yaygın üretilen mantar türüdür. Dünyada yenilebilen ve kültürü yapılan mantarların yaklaşık %37,8’ini oluşturur. Bu tür Türkiye’de yaygın olarak yetiştirilen ve satışa sunulan beyaz şapkalı kültür mantarıdır.

Meşe Mantarı:

Yaygın olarak Grisette mushroom olarak tanınan meşe mantarı, diğer Amanita türlerinin aksine gövdesinde yüzük (halka) bulundurmaz. Zehirli değildir, ancak zehirli Amanita’lar ile karıştırılması mümkündür. Bu tür, Avrupa’nın ve Kuzey Amerika’nın çoğu yerinde yaygın olarak bulunur. Ülkemizde temmuz-kasım ayları arasında görülür. Sıcaklığa ve yağışa bağlı olarak zaman zaman ilkbaharda görülebilir.

Pösteki Mantarı:

Coprinus comatus Agaricaceae ailesinden olan, yenilebilen bir mantar türüdür. Adını, koyun postunu andıran görüntüsü sebebiyle Farsça kökenli olan pösteki (koyun ya da keçi postu) sözünden alır. Diğer adları “mürekkep mantarı” veya “söbelen”dir. Avrupa’da genellikle Shaggy Inkcap veya Lawyer’s Wig olarak anılan söbelen, büyük ve görselliği üst düzey olan bir mantardır. Çayırlarda, ormanda ve yol kenarlarında görülür.

Geyik Mantarı:

Lactarius volemus, ülkemizde özellikle kuzey bölgelerde yaygın olarak yetişen geyik mantarının şapkası 5-15 cm kadar büyüklükte, kuru ve et gibidir. Şapkanın kenarı mantarın genç olduğu dönemlerde içeri kıvrıktır, daha sonra düzensiz olarak dalgalı bir hâl alır.

Geyik mantarının sapı 10-12 cm uzunlukta olup oldukça kalın ve sağlamdır. Sapın dış bölümünde muma benzer bir örtü vardır. Şapka ile aynı renkte veya biraz daha açık, şapka tarafındaki birkaç cm’lik kısımda sarımsı, diğer kısımlarında kızılımsı kahverengidir. Geyik mantarının kokusu balığa tadı ise bademe benzer. Yaygın olarak sıcak yağda kızartılarak yenir. Taze mantar kesildiği zaman bol miktarda beyaz sıvı salgılar; kuru ve yaşlı numunelerde bu sıvı yoktur.

Geyik mantarı, kırmızı kahverengi ve ateş sarısı olmak üzere iki tiptir. Kırmızı tipi iğne yapraklı ağaç ve kayın ormanlarında yosunlar arasında gelişir. Ateş sarısı tipi sadece kayın ve meşe ormanlarında bulunur. Anadolu’nun farklı yerlerinde ise “tirmit mantarı” olarak adlandırılır

Geyik mantarı, bitkilerle sıkı bir yaşam döngüsü içerisinde olan bir mantar türüdür. Bu nedenle kapalı ortamlarda kültür mantarı olarak üretimi yapılamamaktadır. Bu da sevilen bu mantarın mevsiminde maddi değerinin artmasına neden olur.

Yağ oranı oldukça düşük olan geyik mantarı;

Diyet yaparken zayıflamaya yardımcı olur.
Protein açısından zengin olduğu için yağsız yapısı ile kolesterol hastaları için ete iyi bir alternatif olabilir.
Kalbi koruduğu ve damar tıkanıklığının önüne geçtiği düşünülmektedir.

Saçak Mantarı:

Saçak Mantarı (Clavaria ve Ramaria) mantar türlerine verilen genel bir addır. Mercana benzeyen uzun geçişli filizli bir görünüme sahiptir. Yaz aylarının sonralarına doğru yetişen bir mantardır.

Çoğunlukla Tosya ilçesindeki dağlık bölgelerde yetişmektedir. Tek tek yahut dağınık gruplar halinde görülebilen bir mantar çeşididir. Yenilerek tüketimi söz konusu olan mantarlar arasında yerini almaktadır. Türkiye’de zehirli ve zehirsiz 20 türü kayıtlara geçmiştir.

Ramaria türü mantarlar birbirlerine çok benzeyen mantarlardandır. Bazılarının tür teşhisi ancak tam teşekküllü labaratuvar şartlarında ve mikroskop altında yapılabilmektedir. Bu yüzden bu konuda uzman olmayan kişiler dışındaki tavsiyeleri dikkate almamakta fayda vardır.

Clavaria türleri ise ya silindirik, ya çomak şeklinde ya da dallı ve mercan benzeri olan mantar gövdeleri üretir. Tüm Clavaria türleri karasaldır ve çoğunun saprotrofik (çürüyen ölü bitki materyali) olduğuna inanılır. Yenilebilir ve yenilemez türleri vardır.

Yenilebilir Mantar Türleri Nelerdir?

Kuzu göbeği (Morchella esculenta)
Tirmit (Lactarius volemus)
Yumurta mantarı (Cantharellus cibarius Lactarius volemus)
Ayı, çörek (Boletus edulis)
Borazan, trompet (Craterellus cornucopioides)
Gelincik, sezar (Amanita caesarea)
Çayır, (Agaricus campestris)
İstridye, (Pleurotus ostreatus)
Biftek, öküz dili, ciğer (Fistulina hepatica)
Trüf, domalan, keme (Tuber magnatum)
Kanlıca (Lactarius salmonicolor)
Posteki, (Coprinus comatus)

Hazırlayan: Uzman Diyetisyen Sibel ATASEVEN

KAYNAKÇA

Erdoğan, F. , Paksoy, M. , Seymen, M. & Türkmen, Ö. (2018). Farklı Sıcaklık Uygulamalarının Mantarda (Agaricus bisporus (Lange) Sing.) Verim ve Karpofor Özellikleri Üzerine Etkileri . Manas Journal of Agriculture Veterinary and Life Sciences , 8 (2) , 70-77.
Çavuşoğlu, Ş. & Gökçenay, G. (2018). Farklı Dozlarda Uygulanan Sitokininin Beyaz Şapkalı Mantarın (Agaricus bisporus) Muhafazası Üzerine Etkisi . Mantar Dergisi , 9 (1) , 80-91.
Sevindik, M. , Bal, C. & Akgül, H. (2018). Comparison of Antioxidant Potentials of the Wild and Cultivated Forms of Edible Pleurotus ostreatus and Agaricus bisporus Mushrooms . Turkish Journal of Life Sciences , 3 (2) , 263-266.