Şerbetçi otu Humulus Lupulus L. çok yıllık, dioik ve otsu bir bitkidir. Yapraklar tam veya parçalı, kenarları dişli, saplı ve karşılıklı. Çiçekler yeşilimsi renkli. Kuzey Anadolu bölgesinde nadir olarak bulunur. Yol ve çit kenarlarında ve gölgelik çalılıklarda yetişir. Halen Türkiye’de (Bilecik, Bursa), dişi çiçek durumlarını elde etmek için ekimi de yapılmaktadır.
Dış görünüşü: Koni biçiminde, sarımsı yeşil veya sarımsı esmer renkli, kozalak görünüşünde ve 3-4 cm uzunlukta, dişi çiçek durumlarıdır. Anadolu’da Biraçiçeği, Maya otu, Ömer otu adlarıyla da bilinmektedir.
Şerbetçi Otu Ne İçin Kullanılır?
Anadolu Tıbbında;
- İştah açıcı,
- İdrar arttırıcı,
- Terletici,
- Ateş düşürücü,
- Yatıştırıcı etkilerinden dolayı kullanılır.
Etkili ve zararsız bir drogdur. Günümüzde bira imalinde de kullanılmaktadır.
Dioscorides şerbetçi otu bitkisi hakkında;
- Damar büzücüdür.
- Yumurtalık iltihabı tedavisinde etkilidir.
- Parfüm hazırlanmasında kullanılır.
Şeklinde bilgi aktarmıştır.
Şerbetçi Otu Nerede Yetişir?
- Türkiye’de (Bilecik, Bursa), dişi çiçek durumlarını elde etmek için ekimi de yapılmaktadır
- Yol ve çit kenarlarında ve gölgelik çalılıklarda yetişir.
Şerbetçi Otunun İçeriği
Şerbetçi otu çiçekleri;
%0.3-l uçucu yağ (mirsen, humulen, P-karyofillen, undekan-2-on, 2-metil- but-3-en-ol), %5-30 acı maddeler, %2-10 asitler (humulon, kohumulon, adhumulon), %2-16 P-asitler (lupulon, kolupulon, adlupulon), fenolik asitler (fendik asit, kafeik asit, klorojenik asit, %2-4 tanenler (polifenolik kondanse tanenler), flavonoitler (kemferol, kersetin, rutin), ve kal- konlar (ksantohumol) taşır.
Bu bileşiklerin biyoaktif madde oldukları ve sağlığa oldukça faydalı oldukları son yıllarda yapılan çalışmalarda kanıtlanmıştır.
Şerbetçi Otunun Faydaları Nelerdir?
- Antimikrobiyal Etki:
Bitkinin çiçeklerinden elde edilen uçucu yağ, Bacillus subtilis, Staphylococcus aureus ve Triehophyta mentagrophytes var. İnterdigitale hastalık etkeni taşıyan bakterilere karşı etkili bulunmuştur.
- Antioksidan Etki:
Oksidanlar vücudumuzda birikerek oksidatif stres oluştururlar. Artan oksidatif stres kanser ve birçok kronik hastalığın oluşumuna sebep olur.
Şerbetçi otu bitkisinden hazırlanan çeşitli özlerin antioksidan içeriği yüksek bulunmuştur. Bu bileşenler deneysel ortamda yüksek antioksidan aktivite göstermiştir. Şerbetçi otu bitkisi içerdiği antioksidan maddeler sayesinde oksidatif stresi azaltır ve vücutta dokuların ve organların oksijenlenmesini sağlar.
- Anti-HIV 1 Aktivite:
Humulus lupulus‘tan elde edilen bir flavonoit olan ksantohumolün anti-HIV-1 aktivitesi deneysel ortamda kanıtlanmıştır.
- Östrojenik Etki:
Şerbetçi otu bitkisinin kimyasında bulunan 8-prenilnaringenin bileşiğinin östrojen reseptörlerine bağıl olarak bağlanma eğilimi gösterdiği saptanmıştır.
- Antiproliferatif Ve Sitotoksik Etki ( Anti- Kanser):
Şerbetçi otu hücre çoğalması/proliferasyonunu engelleyen maddeleri içerir. Hücre çoğalması vücudun normal işleyişi için önemli bir süreçtir; ancak bazı durumlarda (örneğin kanser hücreleri, iltihaplı hastalıklar) hücre çoğalması aşırı hale gelir ve hastalıklara ve vücutta ciddi sorunlara yol açabilir.
İnsan meme, kolon ve over kanser hücrelerinde şerbetçi otu bitkisinde bulunan, ksantohumol, de-hidrosikloksantohumol ve izoksantohumolün doza bağlı olarak tüm kanser hücrelerinin gelişimini azalttığı gözlenmiştir.
- Ağrı Kesici ve Sinir Yatıştırıcı Etki: Şerbetçi otu bitkisinin özlerinin hayvanlar üzerine yapılan çalışmalarda ağrı kesici ve sinir yatıştırıcı etkileri gözlemlenmiştir.
- Anti-Enflamatuvar Etki:
Kronik hastalıkların oluşunda yer alan anormal inflamasyon hastalık sürecinde de gelişebilir. Şerbetçi otu bitkisinin vücutta oluşan inflamasyonu engellediği ve iltihapları kuruttuğu bilinmektedir.
Şerbetçi otu bitkisi bu etkilerinden dolayı genellikle dâhilen;
- İştah açıcı,
- Diüretik (idrar söktürücü),
- Stomaşik ( Mideyi güçlendiren, rahatlatan),
- Anksiyete giderici,
- Uykusuzluk ve uyku bozukluklarında kullanılır.
Şerbetçi otu yan etkisi var mıdır?
Şerbetçi otu bitkisinin şimdiye kadar herhangi bir yan etki ve toksisitesinin olduğu bildirilmemiştir.
Şerbetçi Otu Bitkisi Kullanımı
İştah açıcı, idrar arttırıcı, terletici, ateş düşürücü ve yatıştırıcı etkileri için kullanım şekli:
- İştah açıcı ve idrar söktürücü olarak infüzyon (Demleme: 200 ml suya 2-4 g kuru bitki)
- Yatıştırıcı olarak ise demleme (200 ml suya 10 gr kuru bitki) şeklinde, günde 2-3 bardak içilir.
Lupilin:
Kurutulmuş şerbetçi otu dişi çiçek durumlarının dövülmesi, elenmesi ve su ile yıkanarak, kum ve taş parçası gibi yabancı kısımlardan ayrıldıktan sonra, kurutularak elde edilen, esmer sarı veya sarı renkli bir tozdur. Mikroskopta armut biçiminde ve 160-300 mikron uzunluğunda taneler biçiminde görülür. Tüylerin içi esmer renklidir.
Uçucu yağ (%1 – 2) ve acı maddeler taşımaktadır. Etkisi şerbetçi otu çiçeğinin etkisine benzemekle beraber daha kuvvetlidir.
- Yüksek olan cinsel arzuyu yatıştırmak için: Günde 0.50 – 2 g, kase içinde veya hap şeklinde alınır.
Hazırlayan: Uzman Diyetisyen Sibel Ataseven
Kaynakça
DEMİREZER, L., ERSÖZ, T., SARAÇOĞLU, İ., & ŞENER, B. (2007). Tedavide Kullanılan Bitkiler FFD Monografları.
Baytop, T. (1984). Türkiyede bitkiler ile tedavi (geçmişte ve bugün) (No. 3255). İstanbul Üniversitesi.
Almaguer, C., Schönberger, C., Gastl, M., Arendt, E. K., & Becker, T. (2014). Humulus lupulus–a story that begs to be told. A review. Journal of the Institute of Brewing, 120(4), 289-314.
Zanoli, P., & Zavatti, M. (2008). Pharmacognostic and pharmacological profile of Humulus lupulus L. Journal of ethnopharmacology, 116(3), 383-396.
Niknejad, F., Mohammadi, M., Khomeiri, M., Razavi, S. H., & Alami, M. (2014). Antifungal and antioxidant effects of hops (Humulus lupulus L.) flower extracts. Advances in Environmental Biology, 395-402.
