Yanık Nedir?

Yanık; cildin yüksek ısı, buhar, güneş, yine yüksek ısıda kalmış sıvılar (kaynar su, çay vb.), elektrik, radyasyon ve kimyasal gibi maddeler ile zarar görmesi demektir. Ciltteki bu lezyonlar, türlü kazalar sonucu oluşabilmektedir. Cilt yanığı birçok farklı kaza sonucu meydana gelebilir. Birkaçı şunlardır:

• Ateşin cilde teması yahut çok yakınında uzun süre durması,
• Kaynar su yahut kaynamış herhangi bir sıvı maddenin cilde teması,
• Kızgın yağın cilde teması,
• Güneşe uzun süre maruz kalmak,
• Yoğun buharın cilde aniden temas etmesi,
• Elektrik yanığı,
• Radyasyon ve kimyasal maddelerin teması ile oluşan yanıklar.

Bu ve benzeri kazalar sonucunda ciltte yanıklar meydana gelmektedir. Burada önemli olan husus ısının yüksekliği ve temas süresidir. Kısa süreli bir temasta da yanık oluşabileceği gibi temasın ve ısının şiddetinin dışında temas süresine göre yanığın derecesi oluşmaktadır. 

Yanığın ciltte oluşturduğu hasar belirtilen sebeplerin haricinde tedavide ne kadar geç kalındığına göre de değişir. Bunun için yanık tedavilerinin ivedilikle yapılması gerekmektedir. 

Yanıklar kendi içlerinde, cildin etkilendiği bölge ve etkilenme şiddetine göre 1, 2 ve 3. derece yanık olmak üzere üç dereceye ayrılır.  Yanığın 4. derecesi de vardır. Bu derece derinin altında kasları dahi etkileyen en ciddi yanık derecesidir. 

Yanık Dereceleri Nelerdir?

Derinin yanma eyleminden etkilenme durumu; hastanın yaşı, yanığın vücudun hangi bölümünde olduğu, ne kadar derin olduğu, cilde ne derecede yayıldığı, enfeksiyon riskinin olup olmadığı, daha evvel var olan hastalıklar ve bu esnada solunum yoluyla zarar görülmesi yanığın şiddetini ve ciddiyetini belirleyen unsurlardır. Yanıkla etkilenen deri üst, orta ve tüm katmanlara teması ve zararı ile derecelendirilir; nihayetinde 1, 2, 3 ve 4. derece yanık olup olmadığı tespit edilir. 

Yanık Çeşitleri

Yanık çeşitleri şu şekilde sınıflandırılır:

Fiziksel Yanıklar: Aşırı dozda ısıya maruz kalmak, güneşin cildi yakması, ışın, elektrik yanığı, kızgın yağ ve buharın cilde teması, sürtünme ve donma ile gerçekleşen yanıklar.

Kimyasal Yanıklar: Asit, alkali maddelerin cilde temas etmesi sonucu oluşan yanıklar.

Yanık Dereceleri:

1. Derece Yanık: Derinin sadece üst tabakasının zarar gördüğü yanıklardır. Ödem oluşması ve kabarcık görünmez.
2. Derece Yanık: Derinin üst tabaka ile beraber orta tabakasının da zarar gördüğü yanıklardır. Bu yanık derecesinde ödem ve kabarcıklar görülür. Hasta ağrı, kızarıklık da yaşamaktadır.
3. Derece Yanık: Derinin bütün katlarının etkilendiği yanıktır. İleri derece enfeksiyon görülür. Sinirlere kadar uzandığı için sinirler de yanar bu sebeple ağrı hissedilmeyebilir. 
4. Derece Yanık: Yüksek sıcaklık ve uzun süre sıcağa maruz kalma sonucu oluşan yanıktır. Yanıklar arasında en ciddisidir. Bu durumda yanık, derinin altına da nüfuz etmiş ve oradaki kas gibi dokulara da zarar vermiştir. 4. derece yanık ciltte siyah bir görüntü oluşturur.

Yanığa Ne İyi Gelir?

Yanık dereceleri olan ve haliyle vücuda vereceği zarar da değişken olan bir durumdur. Bu sebeple ilk yardım haricinde yanık tedavisi için mutlaka bir hekime başvurmanız gerekmektedir. Ardından uygulayabileceğiniz alternatif tedavi yöntemleri ve ilk yanık anında uygulayabileceğiniz yöntemleri şöyle listeleyebiliriz:

• İlk yapılabilecek uygulama yanan bölgeye soğuk su tutmak yahut soğuk kompres yapmaktır. Böylelikle yanığın şiddeti azalabilir fakat burada aşırıya kaçmamak önemlidir. Soğuk kompres yapmak uzun vadede zarar verebilir ve yanığı daha fazla tahriş edebilir. Ayrıca doğrudan buzun temasından kaçınmanız gerekir. Bu süreyi yaklaşık 10-15 dakika arası belirleyebilir ardından temiz, yapışmayacak bir bez-bandaj ile yanan bölgeyi örtebilirsiniz. 
• Yanık kremi, merhem sürerek enfeksiyon oluşumunu engelleyebilirsiniz. Bu merhemler; ısırgan, sarı kantaron ve propolis içerebilir. Bu maddeler yanığa iyi gelmektedir. 
• Aloe vera yanıklara iyi gelen bir bitkidir. Bu özle yapılmış kremler de sürebilirsiniz.
• Yanığın güneşle temas etmemesini sağlamalısınız.
• Bolca sıvı tüketmelisiniz.
• Yanıktan belli bir süre sonra bölgede su toplaması meydana gelir. Onunla oynamamalı, dokunmamalısınız.

Yanıkta Yapılmaması Gerekenler Nelerdir?

Yanık, büyük oranda bir kaza sonucu anlık gelişen bir durumdur. Güneş yanığı gibi birkaç saatin ardından anlaşılabilecekler haricinde genelde yanıklar anlık gelişir ve şiddetli bir acıya sebep olur. Bu nedenle de yaşayan kişiyi paniğe sokar. Bu gibi bir durumla karşılaşıldığında neler yapılması gerektiği önceden bilinmeli, bilinçli olunmalıdır. Yanık gerçekleştiğinde ve akabindeki tedavi sürecinde uzak durulması gereken davranışlar şunlardır:

• Uzun süreli buz kompresi yapmak.
• Yanıkla oluşan su kabarcıklarını patlatmak.
• Elektrikten kaynaklanan yanıklarda su ile müdahale etmek.
• Herhangi bir tedavi uygulamadan yanan bölgeye su hariç başka bir madde sürmek. 

Yanığın derecesi bilinmeden ve ilgili tedavi biçimi bulunmadan yapılacak herhangi bir uygulama enfeksiyon riskini artırabilmektedir. Yanığın çeşidine göre de tedavi biçimi değişebilmektedir.

 

Güneş Yanığına Ne İyi Gelir?

Güneş yanığı insanların özellikle yaz aylarında daha çok gündeminde olan bir meseledir. Havaların ısınması, güneşin sıcaklığı ve yakıcılığını artırması, cildin bolca güneş gördüğü deniz tatilleri sebebiyle “güneş yanıkları”, “güneş kremleri”, “güneş alerjileri” daha çok konuşulmaktadır. Yalnız tatilde geçirilen süreçlerde değil, yaz ayları boyunca güneşe dikkat etmek gerekir. Zira yanık oluşmasa dahi yaz güneşi –özellikle öğle vakti gibi belli zamanlarda- insanlarda türlü rahatsızlıkların oluşmasına sebep olmaktadır. Cilde etkisi söz konusu olduğunda kışın kapalı havalarda dahi güneşin cilde temas ettiği gerçeğini akıllardan çıkarmadan en çok etki edebileceği yaz dönemlerine vurgu yapmak gerekir. Bu dönemlerde oluşabilen güneş yanıklarına karşı yapılacaklar şunlardır:

• İlk adım elbette önlem. Hastalık, rahatsızlık gelmeden bilinçli olmalı ve önceden tedbir alınmalıdır. Güneşte uzun süre kalmamak, cildi güneşten korumak gerekir.
• Şayet tüm tedbirlere rağmen güneş yanığı oluştuysa buradan sonra tenin tamamen güneşten uzak tutulması gerekir. 
• Güneşin altında fazlaca kalmak yalnız yanık oluşturmaz. Vücut yüksek oranda su kaybeder. Hem dengeyi korumak hem de güneş yanığı söz konusu ise bolca su içilmelidir. 
• Yanığı tedavi edecek merhemler kullanılabilir.

El Yanığına Ne İyi Gelir?

El yanığı, vücudun herhangi bir yerinde olabileceği gibi cildin sıcak bir sıvı, sıcak bir yüzey vb. ile teması sonucu oluşur. 

• Yanık gerçekleştiği gibi ilk yardım olarak el, soğuk suyun altına tutulmalıdır. 
• Soğuk su kompresi yapılmalıdır.

Yağ/Çay/Buhar Yanığına Ne İyi Gelir?

Kaynamış su, buhar gibi ısının yoğun olduğu maddeler ile oluşan yanıklara da diğer yanıklar gibi soğuk kompres aracılığıyla ilk yardım ile müdahale edilmelidir. Kızgın yağın cilde teması ile oluşan yanıklarda, yanığın oluştuğu bölgedeki giysi çıkartılmalı, yapışması önlenmelidir. Ancak giysi çoktan yapıştıysa çıkartmaya zorlanmamalıdır. Bunun için tıbbi yardım gerekmektedir. 

Dil Yanığına Ne İyi Gelir?

Dil yanığı, sıcak yiyecek ve içeceklerin tüketilmesi esnasında oluşabilir. Bu duruma iyi gelecek öneriler şunlardır:

• Soğuk yiyecek ve içecekleri tüketmek dildeki yanma hissini hafifletebilir. 
• Bal ve zeytinyağı karışımı dili yumuşatarak yanığa iyi gelebilir. 
• Ağız gargarası/dil ve ağız hijyeni yanığın iyileşmesinde yardımcıdır. 
• Aleo vera jeli yanığı yatıştırabilmektedir. 
• Hindistan cevizi yağı, susam yağı, buğday filizi yağı yanığı yatıştırmada yardımcıdır. 

 

Hazırlayan: Genel Yayın Koordinatörü Erva AYDIN