Üriner inkontinans (idrar kaçırma), Uluslararası Kontinans Derneği (International Continence Society (ICS)) tarafından her türlü idrar tutamama ya da istem dışı idrar akması şeklinde tanımlanmıştır. İdrar kaçırma kadınlarda erkeklere oranla 3-4 kat daha fazla olup, yaşla birlikte her iki cinste de artar. İdrar kaçırma dünyada kadınların üçte birini, 60 yaş üzerindeki erkeklerin ise yaklaşık %20’sini etkilemektedir. Türkiyede yapılan üriner inkontinans çalışmalarında 15-70 yaş ve üzeri kadınlarda %20.5-68.8 olarak bulunmuştur.
İdrar Kaçırma Nedenleri ve Risk Faktörleri
Cinsiyet : Üriner inkontinans kadınlarda erkeklere göre daha fazla görülmektedir . Kadınlarda urge inkontinans (Aniden idrar yapma hissi ile tuvalete yetişemeyip idrarın kaçırılmasıdır) prevelansı düşük iken, stres ve mix tip inkontinans prevelansı yüksektir. Erkeklerde nörolojik hastalık, travma ve prostat olmadığı sürece stres tipi inkontinans nadir görülmektedir. Erkeklerde üriner inkontinans yaşla birlikte artar ve kadınlara göre daha istikrarlı yükseliş gösterir.
İdrar Kaçırma Tipleri
Stres tipi inkontinans: Ağırlık kaldırma ve egzersiz gibi güç sarf edilen durumlarda veya hapşırma ve öksürme sonucu idrar kaçmasıdır.
Sıkışma tipi inkontinans (urge incontinence): Acil idrar boşaltma ihtiyacı duyulması ile birlikte veya boşaltma duyumunu hemen takiben görülen idrar kaçırmadır.
Karışık (mix) tip: Hem sıkışma hem de stres tipi idrar kaçırma biçimlerinin bir arada bulunmasıdır.
Uykuda idrar kaçırma (Enürezis noktürna) Kişi uykuya daldıktan sonra idrar kaçırır. Tek basına enürezis herhangi bir idrar kaçağını ifade eder. Bu nedenle eğer uykuda idrar kaçırma kast ediliyorsa mutlaka “nokturnal” sıfatıyla birlikte kullanılmalıdır.
Devamlı idrar kaçırmada: Hastanın devamlı idrar kaçırma yakınması vardır.
Diğer idrar kaçırma tipleri: Değişik ortamlara bağlı olabilir. Örneğin, cinsel ilişki esnasında ya da sadece gülerken idrar kaçağı ortaya çıkar. Kişi hiçbir şey hissetmeden, herhangi bir zorlama olmadan idrar kaçırdığını ifade edebilir.
Kadınlarda İdrar Kaçırma Nedenleri
– Kadınların üretra kısalığı
-Gebelik
-Doğum /sık doğum
-Menopoz
– Ötrojen eksikliği
-Obezite
Erkeklerde İdrar Kaçırma Nedenleri
-Prostat büyümesi ve şikayetleri
-Yaşlanma / Alt üriner sistem semptomlarının varlığı
-Diabetes mellitus ( Şeker Hastalığı)
-Nörolojik hastalıklar (Parkinson, demans, multipl skleroz, multisistem atrofi, spinal travma, felç, vb.)
-Obezite
-İlaçlar (özellikle diüretikler, antikonvülsan ilaçlar)
-Radikal pelvik / prostat cerrahisi
-Üriner enfeksiyon
-Kahve alışkanlığı (günde 2 kupadan fazla)
-İmmobilite (hareketsiz kalma)
Yaşa Bağlı İdrar Kaçırma: Üriner inkontinans görülme sıklığı yaş ile beraber artış göstermekte, genç ve orta yaşlı popülasyonda da önemli derecede görülmektedir Yaşla beraber mesane kontraktilitesi, mesane kapasitesi, işemeyi geciktirme becerisi azalır.
Diğer Nedenler
-Ağır cisim kaldırma, kronik konstipasyon ve sigara kullanımına bağlı olarak ortaya çıkan öksürük sonucunda intraabdominal basınç artmakta bu da pelvik taban kaslarının zarar görmesine ve üriner inkontinans gelişimine neden olabilmektedir. Üriner inkontinansın gelişmesinde genetik faktörlerin de rolü olabilir. Anne veya ablasında inkontinans olanlarda stres inkontinans gelişme riski daha fazladır ve semptomları daha ciddidir. Yapılan bir çalısmada, pozitif aile hikayesi olan kadınlarda risk olmayanlara göre 2,4 kat daha fazla bulunmuştur.
İdrar Kaçırma Probleminin Sosyal Hayata Etkileri
İdrar kaçırma, kişide psikolojik problemlere ve sosyal izolasyona neden olmakta, dolayısıyla hayat kalitesini olumsuz etkilemektedir. İdrar kaçırma sorunu yaşayan insanlar utanma duygusu ile beraber insanlarla iletişim kurma problemi yaşarlar. Bu kişiler evden dışarı çıkmaktan kaçınırlar ve toplu taşıma araçlarını kullanmak istemezler. Üriner inkontinansın toplumda saklanması, kişilerin fiziksel durumları ve hayat kaliteleri olumsuz etkilenmesine rağmen yardım almalarına engel olmaktadır. Toplumun üriner inkontinans ile düşünce ve tutumları değişirse üriner inkontinans sorunlarına yaklaşımı da değişir. Ayrıca, toplum, üriner inkontinans ve tedavisi konusunda bilinçlendikçe, yardım alan hasta popülasyonu da artacaktır.
İdrar kaçırma Tedavisi
Hayat Tarzı Değişiklikleri ile tedavi:
-Kilo Verme
-Sigaranın bırakılması
-Sağlıklı beslenme
-Sıvı tüketiminin düzenlenmesi
Davranışsal Tedaviler:
-Mesane Eğitimi:
- İdrara çıkma sıklığının azaltılması: Mesane eğitiminde artan sürelerle sadece belirli zamanlarda idrara çıkma alışkanlığının kazandırılması amaçlanır.
- İdrara çıkma sıklığının arttırılması: İşeme sıklığının arttırılmasındaki amaç muhtemel bir inkontinans atağından önce mesanenin daha düsük bir hacimde olmasını sağlamaktır
-Pelvik Taban Kas Egitimi:
Pelvik taban kaslarının güçlenmesiyle üretral sfinkter fonksiyonunun iyileştiğini ve bu sayede inkontinansın önlenebildiğini gösteren çalışmalar Dr. Kegel tarafından yaygın hale getirilmişir. Bacakları dizden bükülü pozisyonda olan hasta, vajen ve makat çevresindeki kaslarını içeri çeker tarzda sıkıca kasar. İlk uygulamada 3-4 saniye boyunca, daha sonra 10 saniyeye kadar tutmaya çalışır. Kasma hareketinden sonra 8-10 saniye sürecek dinlenme dönemine geçilir. Bu esnada kasların gevşemesinin hissedilmesi hastanın farkındalığının artmasına katkıda bulunur. Günde en az 10 defa 10 kasma gevşeme hareketleri seklinde yapılmalıdır.
İdrar Kaçırma Ameliyatları
İdrar kaçırmanın tedavisi, altta yatan etkenlere bağlı olarak değişir. Ayrıca hangi tip cerrahi yöntem uygulanacağı da hastanın yaşı gibi diğer faktörlere bağlıdır. İdrar kaçırma durumunda uygulanan ameliyatlar;
– Kadınlarda Retropubik Askı Cerrahileri
– Kadınlarda Sling Cerrahileri
– Orta Üretra Askı Ameliyatları.
-Kadınlarda Mesane Boynu Enjeksiyon, Balon ve Artifisyel Sfinkter Uygulamaları
-Inkontinansta Laparoskopik ve Robotik Uygulamalar
– Erkekte Transobturator, Retropubik Slingler
– Erkekte Ayarlanabilir Slingler
İdrar Kaçırma İlaçla tedavi
İdrar kaçırma tedavisinde kullanılan ilaçlar; antimuskarinik ilaçlar, membran kanallarına (kalsiyum ve potasyum) etki edenler, miks etkililer, alfa adrenoreseptör antagonistleri, beta adrenoreseptör agonistleri, COX inhibitörleri, toksinler olarak sıralanabilir.
İnkontinans tedavisinde ilaçla tedavinin yetersiz olduğu olgularda cerrahi tedavi seçeneği bulunmaktadır. Medikal tedavi seçenekleri hastalara yarar sağlasa da hastalarda görülen ağız kuruluğu gibi yan etkiler tedavinin devam ettirilebilirliğini tehdit etmektedir. Sistemik yan etkilerin gözlenmediği sadece üriner etkilere sahip medikal tedavi seçeneği henüz bulunmamaktadır.
İdrar kaçırma bitkisel tedavi
İdrar kaçırma tedavisinde kullanılan ilaçların maliyet yüksekliği, yan etkileri ve tedavideki zayıf etkilerinden dolayı hastalarda tedaviye devam etme zorluğu ortaya çıkmaktadır.
Geleneksel islam tıbbında on altıncı yüzyılda kaleme alındığı bilinen Kemâliyye’de safran, çörek otu, zencefil, karanfil ve ceviz içeren bir macun karışımının idrar kaçırma rahatsızlığına iyi geleceği bilgisi verilmiştir.
Üriner inkontinansın tedavisinde yaygın olarak kullanılan bitkilerin, ana terapötik (tedavi edici) etkileri kas spazmından kurtulma, nöroproteksiyon(sinir koruyucu) ve kan akışını artırma olarak özetlenebilir. Bitkisel tedavinin yan etki oluşturma potansiyelinin düşüklüğü ve maliyet açısından uygun olması hastaların tedaviye devam isteğini artırmaktadır.
İdrar kaçırma durumunda en çok kullanılan bitkiler;
– Udi hindi
– Pırnal meşe
– Akgünlük
– Mersin
-İncir
-Nar
-Kakule
– Karatopalak
– Mahlep
Hazırlayan: Uzman Diyetisyen Sibel Ataseven
Kaynakça
TOPUZ, Ş. (2015). Üriner inkontinans ve cinsellik. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(1), 60-64.
BOSTANCI, M. S., Özden, S., Orhan, Ü. N. A. L., Cevrioğlu, A. S., & Akdemir, N. (2015). Üriner inkontinans medikal tedavisi. Journal of Human Rhythm, 1(3), 83-89.
Özge, Ö. Z., & Altay, B. (2017). Üriner inkontinans risk faktörleri ve hemşirelik yaklaşımı. Annals of Health Sciences Research, 6(1), 34-37.
Funda, G. U., Cihan, C., Şebnem, E., & Önay, Y. (2016). Türkiye’de üriner inkontinans ile ilgili düşünce ve tutumlar. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 79(4), 141-146.
Trinchieri, M., Perletti, G., Magri, V., Stamatiou, K., Montanari, E., & Trinchieri, A. (2021). Urinary side effects of psychotropic drugs: A systematic review and metanalysis. Neurourology and Urodynamics, 40(6), 1333-1348.
Hafizi, S., Abbasian, A., & Tabarraei, M. (2020). A Study of Most Widely Used Herbal Medicines in Iranian Traditional Medicine for Treatment of Urinary Incontinence. Journal of Complementary Medicine Research, 11(1), 213-213.
Lukacz, E. S., Santiago-Lastra, Y., Albo, M. E., & Brubaker, L. (2017). Urinary incontinence in women: a review. Jama, 318(16), 1592-1604.
Paşayeva, L., & Tekiner, H. (2014). TÜRK-İSLAM TIBBINDA SAFRANIN YERİ. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 4(3), 11-15.
Özcan, F., Özkürkçügil, C., & Etiler, N. (2016). Aile sağlığı merkezine başvuran kadınlarda idrar kaçırma sıklığı. Türk Aile Hekimleri Dergisi, 20(1), 29-32.
ONUR, R., & BAYRAK, Ö. (2015). Üriner İnkontinans.
