Böbrek taşları böbrek kanallarında minerallerin birleşerek çeşitli nedenlerle sertleşmesi sonucu oluşturduğu sert yapılardır. Oluşum nedenleri farklı böbrek taşları çeşitlerini oluşturur.

Kalsiyum-Okzalat Taşları: En sık görülen böbrek taşı çeşididir. Bu taşların oluşumunda yetersiz sıvı alımı ve yüksek kalsiyum ve D vitamini alımı ile beraber birçok çevresel ve genetik faktör etkilidir.

Sistin Taşları: Kalıtsal bir bozukluk sonucunda oluşan sistin taşları nadir görülen bir böbrek hastalığıdır fakat böbrek yetmezliği gibi ciddi sonuçlar doğurabilir.

Ürik Asit Taşları:  Vücuttaki ürik asit fazlalığında görülür. Özellikle yüksek proteinli diyetlerin uzun süreli uygulanması, gut hastalığı ve yetersiz sıvı alımı vücuttaki ürik asit seviyelerini artırır ve artan ürik asit böbreklerde taş oluşumuna sebep olur.

Böbrek Taşı Ağrısı

Böbrek taşı bulunan kişileri genellikle ağrılı bir süreç beklemektedir. Hastalar böbrek taşlarını düşürme evresinde de bu ağrılı süreçlerden geçer. Hastaları en çok zorlayan durum da bu şiddetli ağrılardır. Bu ağrılar genellikle böbrek bölgesinde, sırtta, kaburgaların altında, karın alt bölgesinde ve kasıklarda görülebilmektedir. Ayrıca idrar yaparken ağrı hissi de böbrek taşı bulunan kişilerde sıklıkla yaşanan bir durumdur.

Böbrek Taşı Belirtileri

• Sırt ve bel ağrıları,
• Karın ağrısı,
• İdrar ile kan çıkışı,
• Kusma,
• Mide bulantısı,
• Kum veya taş sızıntısı. Taş sızıntısı meydana geldiğinde sıtma ve yüksek ateş meydana gelebilir.
• Tortulu, bulanık veya kötü kokulu idrar da taşını ve taşın geçişini gösterebilir.

Böbrek Taşı Neden olur?

Böbrek taşı oluşumunda:

• Genetik faktörler,
• Yetersiz sıvı alımı,
• Fazla tuz tüketimi,
• Şeker tüketimi,
• Yüksek proteinli diyetler,
• İlaç kullanımı,
• Dengesiz beslenme,
• Obezite,,
• Daha önce böbrek taşı oluşan kişilerde tekrar böbrek taşının oluşması sıklıkla rastlanır.
• Cinsiyet: Erkeklerde daha fazla görülür.

Taş Düşürme Belirtileri Nelerdir?

• Böbrek, kaburga, alt karın ve kasıklarda şiddetli ağrı, 
• Sık sık idrara çıkma isteği fakat buna rağmen az miktarda idrar yapmak,
• İdrarda yanma hissi,
• İdrar rengi ve kokusunda değişiklikler,
• Mide bulantısı ve kusma,
• İdrarda kan ve idrar yaparken ağrı hissi,
• Ateş ve titreme

Böbrek Taşı Nasıl Düşürülür?

• Böbrek taşından kurtulmak için herhangi bir uygulama yapılmadan önce;
• Taşın büyüklüğü, yerleşimi,
• Böbreğin anatomisi,
• Hastanın kullandığı ilaçlar,
• İdrar yolu enfeksiyonu olup olmadığı,
• Hastanın yüksek tansiyonu olup olmadığı araştırılmalıdır.
• İdrar yolunda enfeksiyon olmaması, varsa ilaç tedavisiyle kontrol altına alınmış olması gerekmektedir.
• Su Tüketimi Artırılmalı:

Yetersiz sıvı alımı idrar yoğunluğunu artıracağı için taş oluşum riski artacaktır. Günlük su ihtiyacımız cinsiyete,  taş oluşturma yatkınlığımıza, mevsime, metabolik dengemize ve birçok etkene bağlı olarak değişebilmektedir. Kişiden kişiye değişmekle beraber günlük tüketilmesi gereken su miktarı 2-2,5 litre kadardır.

5 mm’nin altında olan böbrek taşları herhangi bir şey yapmaya gerek kalmaksızın kendiliğinden düşebilmektedir. Bol su tüketimi bu taşların ekstra çaba harcamadan düşmesini sağlar ve üriner sistemin yıkanmasına yardımcı olur.  Üriner sistemimizi yıkamak için günlük önerilen su miktarını almamız gerekmektedir. İdrar rengi sarıdan berrak bir renge dönene dek su tüketimi arttırılmalıdır.  

 

• Egzersiz-Hareket Artırılmalı

Hareketli yaşam üriner sistem taşlarının atılmasında etkili olmaktadır. Ek olarak cinsel aktivite taşın düşme şansını arttırır. Cinsel aktivite sırasında salgılanan maddeler idrar kanalının idrar kesesine yakın bir noktasında (distal üreter) genişlemeye sebep olur. Bu genişleme sayesinde taş rahatlıkla düşmektedir.

 

ESWL – (Extracorporeal Shock Wave Lithotripsy) Yöntemi: 

Ses dalgalarıyla vücut dışından taş kırma yöntemi olan ESWL, uygun olan böbrek taşlarından kurtulmak için günümüzde birinci tedavi seçeneği olarak kullanılmaktadır. 

Hasta için konforlu ve kolay bir tedavi yöntemi olarak bilinmektedir. 2 cm’den küçük böbrek taşlarında olumlu sonuçlar vermektedir. Böbreğin orta veya üst kesimlerinde yerleşmiş veya idrar kanalında olan bu boyuta kadar taşlarda, ESWL yöntemi ile %70’e ulaşan başarılar elde edilmektedir.

Tedavi sırasında hasta genellikle ağrı ve sancı duymamaktadır. Eğer ağrısı olursa da ağrı kesici ile kontrol edilebilmektedir. Hastanın anestezi alması gerekmemektedir.

Bir ESWL cihazı görüntüleme/odaklama ve ses dalgası oluşturma ünitelerinden oluşmaktadır. Floroskopik (X-ışını ile) veya ultrasonografik olarak taşlar görüntülenip, etkili bir kırma için odaklama yapılmaktadır. Ses dalgaları, bu metotlar kullanılarak vücut içindeki taşa odaklanır. Bir seansta, taşa yaklaşık 2.000 şok dalgası yollanır ve taşın kırılması sağlanır. Yumuşak taşlar ilk seansta kırılırken, sert taşlar için ikinci veya üçüncü seanslar gerekebilmektedir.

Taşlar Vücuttan Atılırken Bol Su Tüketilmeli

ESWL ile taş kırma işlemi yapıldıktan sonra kırılan taşların idrarla atılması gerekmektedir. Bu yüzden hastaların günde en az 2 litre su içmeleri ve bolca hareket etmeleri gerekmektedir. Taşlar idrarla atılırken oluşabilecek ağrılar için de ağrı kesici ilaçlar kullanımı görülebilmektedir.

Büyük Böbrek Taşlarında Yöntemler Nelerdir?

2 cm’den daha büyük taşlarda ESWL yöntemi etkili olmamaktadır. Bu gibi durumlarda cerrahi yöntemleri de içeren farklı yollar denenmektedir. Gebelik, kontrol altına alınmamış yüksek tansiyon, kan sulandırıcı ilaçların kullanılması, vücudun ana damarı olan aorttaki genişlemeler varsa ESWL uygulaması yapılamaz. İdrar yollarında enfeksiyon varsa enfeksiyonun giderilmesinin ardından ESWL uygulanabilmektedir. Şişmanlık durumunda ESWL uygulanabilir, ama şişmanlık taşın kırılma oranlarında düşmeye neden olabilmektedir.

Böbrek Taşı Ameliyatı

• Üreteroskopi (Retrograd İntrarenal Cerrahi-RİRC)

Lazer yardımıyla, böbrek içindeki taşları özel aletler kullanarak kırma yöntemidir. Bu işlem genel anestezi altında gerçekleştirilmektedir. Bu işlem yapılırken herhangi bir ameliyat kesisi olmaz. İlk olarak cihazla idrar yolu uç kısmından girilmektedir. Buradan üretra, mesane ve üreter bölgeleri geçilerek böbreğe ulaşılır. Taşın boyutu ve bölgesi müsaitse taş bir bütün olarak çıkartılır. Bir bütün olarak çıkarılması mümkün olmadığı durumda holmium lazer kullanılarak taş küçük parçalara ayrılır. İşlem sonrasında idrarda kan görülmesi, mukoza yaralanması, ateş gibi komplikasyonlar görülebilir.

                                        

Böbrek taşı bitkisel tedavi 

Vücudun asit-baz dengesinin bozulması böbrekte taş oluşmasına sebep olmaktadır. Böbrekteki taş, kalifikasyon, kum gibi durumlar böbreğin çalışma fonksiyonunu bozmaktadır. Böbreğin sağlığına kavuşması adına vücuttaki emilimin iyileştirilmesi, asit-baz dengesinin düzeltilmesi; taşın oluşmasındaki sebeplerin ortadan kaldırılması, taş oluştuysa eritilmesi ve düşürülmesi ile böbrek hücreleri olan nefronların daha iyi çalışması sağlanmalıdır. Böbrek taşını gidermede olumlu etki gösteren bitkiler:

Tavşanmemesi 

• Tavşanmemesi otu Anadolu’da yaygın olarak bulunur. Pozitif bitki listesindedir ve kullanımında sakınca yoktur.  Böbrek taşını düşürmede geleneksel olarak yaygın bir şekilde kullanılır. 
• Böbreği korur. 
• Böbrek ve nefronları destekler. 

Altın Otu 

Altın otunun çok çeşidi vardır. “Ölmez çiçek” olarak bilinir. 

• Böbrek taşı düşürür. 
• Vücuttaki asit-baz dengesini korur. 

Kayışkıran 

• Salisat içerir.  
• Kan kıvamını iyileştirir. 
• Kan dolaşımını destekler. 

• Böbrek taşı ve böbrek fonksiyon problemlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.  

Atkuyruğu  

• Bilimin, pozitif sonuçları olduğunu belirttiği bir bitkidir.
• Sözü edilen bitkilerin böbrek ve safra taşları üzerindeki etkileri bulunmaktadır: 
• Böbrek ve safra taşlarını düşürür. Diüretik ve koleretik etkilidir. 
• İçeriğindeki flavonoit glikozitlerinden ve potasyum tuzlarından dolayı idrar ve safra söktürücü, ayrıca mide ve pankreas ifrazını artırıcı etkisi vardır.  
• Kronik kolesistit ve ağrılı safra şikâyetlerinin tedavisinde kullanılır. 
• İdrar yolu iltihabının tedavisinde, böbrek kumu ve taşını dökücü olarak kullanıldığı tespit edilmiştir. 

Hazırlayan: Uzman Diyetisyen Elif Baysal

Kaynakça

• Türk Böbrek Vakfı  https://www.tbv.com.tr/bobrek-sagligi/bobrek-taslarindan-agrisiz-yontemlerle-kurtulun/ 
• https://avicennaint.com/ureteroskopi/ 
• KALCI, O. D. E. BÖBREK TAŞI.- https://urolojiblog.wordpress.com/bobrek-taslari/ 
• Özçift, B., Bal, K., Bölükbaşı, A., & Dinçel, Ç. (2013). Böbrek Taşı Tedavisinde Perkütan Nefrolitotomi Deneyimlerimiz: 200 Olgu. Van Tıp Dergisi, 20(2), 62-69.
• Al-Snafi, A. E. (2017). The pharmacology of Equisetum arvense-A review. IOSR Journal of Pharmacy, 7(2), 31-42.
• Hadžifejzović, N., Kukić-Marković, J., Petrović, S., Soković, M., Glamočlija, J., Stojković, D., & Nahrstedt, A. (2013). Bioactivity of the extracts and compounds of Ruscus aculeatus L. and Ruscus hypoglossum L. Industrial crops and products, 49, 407-411.
• Czinner, E., Hagymasi, K., Blazovics, A., Kery, A., Szőke, É., & Lemberkovics, E. (2000). In vitro antioxidant properties of Helichrysum arenarium (L.) Moench. Journal of ethnopharmacology, 73(3), 437-443.
• Al-Snafi, A. E. (2020). The traditional uses, constituents and pharmacological effects of Ononis spinosa. IOSR Journal of Pharmacy, 10(2), 53-59.